- TÜİK’e göre yıllık resmi enflasyon baz etkisiyle yüzde 52 oldu.
- Ancak enflasyonda mızrak çuvala sığmıyor. Resmi enflasyonun üzerinde artış gösteren 86 ana grup ve alt grubu var!
- Son bir yılda kira yüzde 121, eğitim yüzde 121, konut masrafları yüzde 100 arttı!
- Resmi gıda enflasyonu yüzde 44,8 iken dar gelirlinin gıda enflasyonu 80!
- Resmi verilere göre 2003’ten bu yana ortalama fiyatlar 20 kat, gıda fiyatları ise 31 kat arttı!
- TÜİK verileri üzerindeki şaibe sürüyor. TÜİK yargı kararına rağmen yine madde fiyat listesini yine açıklamadı.
2024 Ağustos dönemine ait TÜİK Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) 3 Eylül 2024’te yayımlandı. TÜİK verilerine göre TÜFE’deki (2003:100) değişim 2024 Ağustos’ta bir önceki aya göre yüzde 2,47 ve bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 51,97 oldu. 2024 yılının ilk sekiz ayında ortalama fiyat artış oranı ise yüzde 31,94 olarak gerçekleşti.
2024 Ağustos döneminde en yüksek fiyat artışı yıllık yüzde 120,81 ile eğitim oldu. İkinci en yüksek fiyat artışının görüldüğü harcama grubu yıllık yüzde 101,49 artışla konut olurken üçüncü harcama grubu ise yüzde 67,70 ile lokanta ve oteller oldu.
TÜİK’in 2024 Ağustos döneminde ortalama resmi enflasyonu yüzde 52 oranında açıklamasına karşılık enflasyona esas ana grup ve alt grup maddelerinin 89’undaki artış, ortalama enflasyonun üzerinde gerçekleşti. Son bir yılda en yüksek artış görülen grup şehir gazı ve doğalgaz oldu. Genel seçimler öncesi bir seçim çalışması olarak Hükümet’in doğalgaz faturalarını sıfırlaması sonrası TÜİK’in doğalgaz fiyatını “sıfır” olarak hesaplaması sebebiyle şehir gazı ve doğalgazdaki bir yıllık artış yüzde 7,8 milyon oldu!
Şehir gazı ve doğalgazdaki devasa artış sonrası, bir yılda en yüksek artışın görüldüğü ilk 5 grup artış yüzde 495,8 ile gaz, yüzde 227,4 ile üniversite eğitimi, yüzde 143,1 ile konut sigortası, yüzde 127,3 ile elektrik, gaz ve diğer yakıtlar ve yüzde 121,3 ile kiracı tarafından ödenen gerçek kira oldu.
TÜİK madde fiyat listesini Haziran 2022’den bu yana açıklamadığı için ürün ve hizmet bazında ortalama fiyatlar tam olarak bilinmiyor. TÜİK, DİSK tarafından açılan ve kazanılan davaya rağmen yargı kararını uygulamayı reddetti. Bu nedenle enflasyon oranını hesaplanmasına kaynak teşkil eden madde fiyat listesi görülemiyor. Ankara Cumhuriyet Başsavcılığın hukuksuz işleme koymama kararı, TÜİK’in madde sepeti ve ortalama madde fiyatlarına ilişkin veri setini açıklama yükümlülüğünü ortadan kaldırmamaktadır. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurumları keyfi olarak hareket edemez. TÜİK’in yöneticileri Anayasa ve yasalar gereği mahkeme kararlarını gecikmesizin yerine getirmek zorundadırlar.
Resmi gıda enflasyonu yüzde 44,8 iken dar gelirlinin gıda enflasyonu yüzde 62-80 bandında!
TÜİK, Ağustos 2024 döneminde gıda enflasyonunu yüzde 44,8 olarak açıkladı. Ancak bu enflasyon halkın hissettiği gerçek enflasyonu yansıtmaktan oldukça uzak bir oran. DİSK-AR’ın TÜİK verilerinden yararlanarak yaptığı hesaplamaya göre emeklilerde gıda enflasyonu yüzde 61,9 oldu. Üçüncü yüzde 20’lik gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 50,1 olurken, düşük gelirli ikinci yüzde 20’lik grubun gıda enflasyonu yüzde 62,7 ve en yoksul yüzde 20’lik gelir grubun gıda enflasyonu ise yüzde 79,7 olarak gerçekleşti.
Yüksek gelir gruplarının daha düşük gıda enflasyonu hissettiği görülüyor. Dördüncü (yüksek) yüzde 20’lik gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 43,8 olurken, en yüksek gelir grubunun gıda enflasyonu ise yüzde 31,6 oldu. Böylece en yoksul gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 79,7 olurken, en yüksek gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 32 düzeyinde kaldı. Bu durum enflasyonun gelir gruplarına, farklı toplumsal kesim ve sınıflara göre önemli ölçüde farklı hissedildiğini ortaya koyuyor.
Gıda enflasyonunda olduğu gibi resmi ortalama enflasyon oranları da düşük gelirlilerin, emekçilerin günlük yaşamda karşılaştığı ve hissettiği oranlar değildir. Uluslararası alanda Avrupa, ABD, Almanya ve Japonya Merkez Bankaları gibi çeşitli kuruluşlar tarafından hissedilen/algılanan ve beklenen tüketici enflasyonu düzenli olarak yayımlanıyor. Ancak TÜİK, aylık Tüketici Eğilim Anketi gerçekleştirmesine rağmen, bunun çıktısı olan “hissedilen/algılanan enflasyon”u açıklamıyor. TÜİK, uluslararası kuruluşların yaptığı gibi halkın hissettiği/algıladığı enflasyon oranı ve beklenen enflasyonu da elinde hazır bulunan verileri işleyerek yeni bir veri olarak yayımlamalıdır. TÜİK ayrıca gelir gruplarına göre enflasyon farklılaşmasını da açıklamalıdır.
TÜFE ve gıda fiyatları endeksi artmaya devam ediyor. 2005 Ağustos’ta 117 olan TÜFE endeksi, Ağustos 2024’te 2.453’e yükseldi. 2005 Ağustos’ta 108 olan gıda fiyatları endeksi ise 2024 Ağustos’ta 3374’e yükseldi. Ağustos 2005’te yüzde 7,9 olan yıllık enflasyon oranı Ağustos 2024’te yüzde 51,9 oldu. 2005’te yüzde 3,5 olan yıllık gıda enflasyonu ise Ağustos 2024’te yüzde 44,8’e yükseldi.
Öte yandan son yıllarda gıda enflasyonu ile genel enflasyon arasındaki fark açılmaya başladı. Ağustos 2005’te TÜFE’yle benzer seyreden gıda fiyatları endeksi Ağustos 2024’te TÜFE’nin 921 puan üstüne çıktı.
Metodolojik açıklama:
Dar gelirlilerin ve emeklilerin gıda enflasyonu hesabı TÜİK verileri kullanılarak hesaplanmaktadır. Gelir gruplarına göre gıda enflasyonu hesaplaması TÜİK’in gelire göre tüketim harcamasının ve temel gelir kaynağının hanehalkı tüketim harcamasının türlerine göre dağılımı (2023) verileri ile ana harcama gruplarına göre TÜFE verileri esas alınarak yapılmaktadır. DİSK-AR’ın bu çalışması ayrı bir fiyat derleme çalışaması olmayıp TÜİK’in bu iki verisinden hareketle gelir gruplarının ve emeklilerin gıda harcaması ağırlığına göre gıda enflasyonun yeniden hesaplamaktadır.
