Roman halkı, 8 Nisan’da dünyanın dört bir yanında kültürünü kutluyor, ancak bu tarih aynı zamanda derin bir acının ve uzun bir mücadelenin simgesi. 1990 yılında resmî olarak tanınan Uluslararası Roman Günü, hem Roman kültürünü onurlandırmak hem de Romanların halen karşı karşıya kaldığı sistematik ayrımcılığa dikkat çekmek amacıyla her yıl anılıyor.
Toplumların Görmediği Gerçek: Ötekileştirilen Bir Halk
Romanlar yüzyıllardır çeşitli toplumlarda “öteki” olarak konumlandırıldı. Göçebe yaşam tarzları, dillerinin farklılığı ve kültürel özgünlükleri nedeniyle dışlandılar, etiketlendiler ve çoğu zaman baskılara maruz kaldılar. Günümüzde hâlâ pek çok ülkede Romanlar eğitim, istihdam, sağlık ve barınma gibi temel haklara erişimde ciddi engellerle karşı karşıya.
Birleşik Krallık’ta yapılan ulusal bir araştırma, Romanların %47’sinin yaşamı boyunca en az bir kez ırk temelli saldırıya uğradığını ortaya koydu. Ayrıca, Roman, Çingene ve Göçebe kimliği taşıyan çocukların okullarda yoğun zorbalığa maruz kaldığı ve eğitim sisteminden erken kopmalarının yaygın olduğu belgelenmiş durumda.
Holokost’un Gölgesinde Unutulan Soykırım
Nazilerin "çözüm" politikaları yalnızca Yahudileri hedef almadı. Romanlar da aynı nefretin kurbanı oldular. Nazi rejimi altında 200.000 ila 500.000 Roman ve Sinti, sistematik bir şekilde katledildi. Kimileri toplama kamplarında açlıktan, kimileri zorla çalıştırılarak ya da tıbbi deneylerde öldürüldü. Kadınlar zorla kısırlaştırıldı, çocuklar ailesinden koparıldı.
Bugün bile bu soykırımın adı çoğu tarih kitabında geçmezken, Roman halkının yaşadığı travma ve tarihsel hafızası büyük ölçüde görmezden gelinmektedir.
Kökenleri Hindistan, Mücadeleleri Evrensel
Roman halkının kökeni yaklaşık bin yıl öncesine, Hindistan’ın kuzey bölgelerine dayanıyor. İran üzerinden Anadolu’ya, oradan da Avrupa’ya yayıldılar. Zamanla Avrupa'nın hemen her ülkesine dağıldılar. Bugün Romanya, Bulgaristan, Macaristan, Slovakya, Türkiye, İspanya, Fransa, Almanya ve daha pek çok ülkede Roman toplulukları yaşamlarını sürdürüyor. Avrupa dışında Amerika kıtasında da milyonlarca Roman bulunuyor.
Ancak her ne kadar coğrafi olarak farklı yerlerde yaşasalar da, ortak bir kaderi paylaşıyorlar: ayrımcılık, dışlanma ve hak mücadelesi.
Uluslararası Roman Günü Neden Önemli?
Bu gün, Roman halkının sadece zengin kültürünü ve sanatını kutlamak için değil, aynı zamanda yaşadıkları tarihsel acıları hatırlamak, hâlâ devam eden eşitsizliklere karşı ses yükseltmek için de büyük bir öneme sahip.
Uluslararası Roman Günü, Roman halkının eşit yurttaşlık hakları için verdiği mücadelenin görünür olmasına katkı sağlıyor. Bu vesileyle tüm toplumlara şu çağrı yapılıyor: Tarihin hatalarını tekrarlamamak için yüzümüzü Roman halkının tarihine ve bugününe dönmeliyiz.
