DEM Parti Şırnak Milletvekilleri Mehmet Zeki İRMEZ ve Nevroz UYSAL ASLAN Şırnak T Tipi Kapalı Hapishanesi’ne yaptıkları ziyaret sonrası açıklamalarında; “Şırnak T Tipi Kapalı Hapishanesi’nde yaşam hakkı ihlalleri başta olmak üzere mahpuslar ağır hak ihlalleri ile karşı karşıya kalmaktadır. Birçok kez gündeme getirdiğimiz ve yakından takip ettiğimiz hapishanedeki yaşanan hak ihlallerine ilişkin mahpuslar ve mahpus ailelerince tarafımıza birçok başvuru yapılmaktadır” dediler.
DEM Parti Milletvekilleri 2 Temmuz 2024 tarihinde söz konusu hapishaneye yapılan ziyarette mahpuslarla ve hapishane idaresi ile görüşme yapmış, ziyarete ilişkin hazırladıkları raporu ise kamuoyuna sunmuşlardır.
ŞIRNAK T TİPİ HAPİSHANE RAPORU
GİRİŞ
Şırnak T Tipi Kapalı Hapishanesi’nde yaşam hakkı ihlalleri başta olmak üzere mahpuslar ağır hak ihlalleri ile karşı karşıya kalmaktadır. Birçok kez gündeme getirdiğimiz ve yakından takip ettiğimiz hapishanedeki yaşanan hak ihlallerine ilişkin mahpuslar ve mahpus ailelerince tarafımıza birçok başvuru yapılmaktadır. Haziran 2024’te hasta mahpus Yıldırım Han’ın yaşamını yitirmesi ile birlikte bir kez daha gündeme gelen Şırnak T Tipi Kapalı Hapishanesi’ne DEM Parti Şırnak Milletvekilleri Mehmet Zeki İRMEZ ve Nevroz UYSAL ASLAN tarafından bir ziyaret gerçekleştirilmiştir.
2 Temmuz 2024 tarihinde söz konusu hapishaneye yapılan ziyarette mahpuslarla ve hapishane idaresi ile görüşme yapılmıştır.
MAHPUSLARLA YAPILAN GÖRÜŞMELER
Mahpus U.T. ile Yapılan Görüşmede;
“…Dört kişi kaldığımız odada iki katlı on ranza bulunmakta. Birçok konuda verdiğimiz dilekçeler cevapsız kalıyor ya da barkod-çıkış numaraları verilmiyor. Örneğin yakın zamanda emanetteki paramın miktarını sormuştum, dönüş olmadı. İdare-müdür ile görüşme talebimiz oldu ayrı ayrı ama gelmediler ya da çağrılmadık. Odalar arası değişiklik talebinde gözlem odasında/hücrede 2 ay bekletiliyoruz. TV var, 20-25 arası kanalımız var ancak muhalif diyebileceğimiz kanallar yok. Örneğin; Halk TV, Sözcü TV, Tele1 verilmedi. Daha önce Halk TV vardı kaldırılınca sorduk bize “yasak” denildi. Bize kanallar için bir şey sorulmadı.
Açık veya kapalı aile görüşü, avukat görüşü hatta şimdi vekilleri görmeye gelirken bile “ayakkabınızı çıkarın, sallayın” denilerek bize dayatmacı bu uygulama yapılıyor. Kabul etmeyince çok sayıda İKM-gardiyan ile zorla çıkarmakla tehdit ediliyoruz.
İHD, DEM parti ve vekillere mektup yazdık. Ancak aradan uzun zaman geçmesine rağmen cevap alamadık, çıkış numarası/kayıt numarası olmadığı için gönderilip gönderilmediğinden de emin olamıyoruz. Kişi başı 5 kitap bulundurabiliyoruz. 2 haftada 1 kitap değişimi yapmak mümkün. Kütüphaneden istediğimiz kitapları çok bulamıyoruz. Kürtçe kitap konu ne olursa olsun verilmiyor. Bize Van Cezaevinden A. S. adına kitap geldiğini biliyoruz, cezaevinden cezaevine geldive Kürtçe diye kitap verilmedi. Açlık grevi için iki kez dilekçe verdim, aile ziyaret yasağı disiplin cezası verildi. Yemekler tatsız, içinden bazen kıl, küçük böcekler vb çıktığı oluyor. Örneğin; iki gün önce tavuk şinitzel vardı, iki kişi mide rahatsızlığı geçirdik. Yine üç ay kadar önce hepimiz kusma ve mide ağrısı çektik, revire dahi çıkarılmadık, kayda girmedi. Spor hakkımız haftada 1 kez 40-45 dakika ve sadece oda arkadaşlarımız ile yapabiliyoruz.
Sohbet hakkımız yok. Telefon hakkı 10 dk idi, odamızdaki ankesörden kullanıyoruz, kısa sürede bazen biz bazen karşı taraf ya da arıza nedeniyle kesintiye uğruyor. Kesinti sonrası numarayı bir daha arayamıyoruz, telefon hakkımız yanıyor. Ek süre verilmiyor. Musluk suyu içilmiyor, kireçli kötü. O nedenle kantinden alıyoruz, pahalıya mal oluyor. Haftada en az 2-3 koli 1 litre sulardan alıyoruz. Bu kantin fişlerinden de anlaşılır. Kantin pahalı, her şey olmuyor, bazen 1-2 gün gecikmeli geliyor. Görüş saatimiz 7 ay kadardır sabah 09.00 alınmış bu da çok erken oluyor, ailelerimiz bir gün önceden ya da çok erken gelmek zorunda kalıyor. Revir günü zorunluluğu var, acil bir şey olmadıkça senin günün değilse çıkarılmıyoruz...Ekonomik nedenlerle gazete alamıyoruz...”
Mahpus M. Ü. ile Yapılan Görüşmede;
“… Başka odadan (tarafsız) buraya geldiğimde dilekçe sonrası gözlem diye beni tekli odaya aldılar. 62. günümde odaya geçtim. Hücrede iken günde 1 saat havalandırmaya çıkarıldım. İHD Şırnak’a mektup yazdım ama dönüş olmadı.
Revire çıkışlar gecikiyor, bekleyin deniyor. Dilekçelerimize kayıt verilmiyor, takip edemiyoruz. İdarenin diğer odalarla görüştüğünü duyuyoruz, bizimle görüşmüyor. Kürtçe bilen Siirtli olduğunu söyleyen bir sivil memur 2 kez gelmişti. Yardımcıymış, ayağa kalkmamızı istedi, bizler kalkıp onu dinlemeyince o da artık gelmiyor. Prostat ameliyatı oldum 3-4 ay kadar önce, ellerim kelepçeli vaziyette ameliyata alındım, odamda da ellerim kelepçeli kaldı. Yemekler kötü diye semaverde bazen yemek yapıyoruz. Spor olarak sadece futbol seçeneği var, 4 kişi çıkıyoruz sıkıcı oluyor. Sohbet hakkımız yok. Etkinlik verilmiyor, uygun oda yok deniyor.
Ayda 2 bazen 3 kez arama yapılıyor. Diğer odada yani tarafsız odada iken ayakkabı çıkarmamız istenmiyordu ama burada isteniyor…”
Mahpus H. A. ile Yapılan Görüşmede;
Mahpus benzer sorunları aktararak,
“… Benim yüzümde et beni ya da sivilce gibi hastalık çıktı. Cildiye yok sevk edeceğiz denildi ama 2 aya yakındır sevk bekliyorum.
Benim ailem yakın olduğundan her hafta ziyaretime gelebiliyorlar. Geçiş yaptım bu tarafa odaya aldılar orada radyom vardı onu almak istediler vermeyeceğim deyince –kır saçlı, yaşlıca gardiyan bir kişi bana saldırdı- ama radyomu vermedim. 2-3 ay kadar önce arama yapıldı. Odadaki battaniye ve seccadelerimiz alındı. Zimmete kayıt edeceğiz dendi ama geri verilmedi. Ben 2 aydır sevk beklememden ötürü 2 gün önce Şırnak Cumhuriyet Başsavcısı’na şikâyet dilekçesi yazdım…”
Mahpus R. U. ile Yapılan Görüşmede;
“…Yakın zamanda bulunduğum odaya geçtim. 2 ay kadar hücrede tutuldum. Zaten geçiş yapmak isteyen var, oda değişikliği dilekçesini alıyor. O iki ay içinde teklide iken sürgün ediyor. Mesela Mehmet Kaya –Erzurum’a sürgün edildi.
Dilekçelerimize dönüş olmuyor. Yakın zamanda emanet eşyada Hüseyin Atak adına kuş kafesi var. İstedik, 3 hafta kadar oldu hala getirilmedi.
Tuvalet ve banyo aynı oda içinde olması zor oluyor. Biri banyo yaparken diğeri tuvaleti kullanamıyor. Bu şekilde 8 oda olduğunu biliyoruz ayrık şekilde odaya geçmek istedik hepsi böyle denilip engelleniyor.
Kantin pahalı ama yemekler de kötü olduğu için almak zorunda kalıyoruz. Haftada bir kez 2.500 TL limitli kantin hakkımız var. Hepimizin ekonomik durumu aynı değil…
Televizyonda Halk ve Sözcü TV yok. Bizlere sormadan otomatik kanal ekleyip çıkarıyorlar.
Mektuplara cevap alamadığımız için taahhütlü göndermek istedik, o da 81 TL olmuş ekonomik olarak zorluyor…”
Hususları mahpuslar tarafından aktarılmıştır.
HAPİSHANE İDARESİ İLE YAPILAN GÖRÜŞMEDE EDİNİLEN BİLGİLER
Hapishane yetkilileri ile yapılan görüşmede, mahpusların aktarımları doğrultusunda tüm sorunlar idareye bildirilmiştir. Hapishane yönetimi ile yapılan görüşmede;
• Hapishanede bir aile sağlığı bir de diş doktoru bulunduğu,
• Yakın zamanda kömürden doğalgaz sistemine geçildiği bu nedenle geçiş sürecinde dağıtılan battaniyelerin geri alındığı,
• Spor faaliyetlerinin kışında yapılabilmesi için açık ve kapalı spor sahasının yapıldığı,
• Hapishane kütüphanesinde 2.000’den fazla kitap bulunduğu, ayrıca il halk kütüphanesinden de temin edilerek isteyen mahpuslar için 8.000 civarı kitap erişimi olduğu,
• Şırnak Devlet Hastanesi malum imkanlar sınırlı olduğundan zorlanıldığı ve mahpusların bu nedenle sürekli sevk edildiği,
• İçme suyunun idare yönetimi tarafından da sorunlu görüldüğü, günde arıtma yapıl (a)mayan şebekeden 8 saat su verilebildiği, bu suyun bekletilmesi halinde suda kireç ve yağ belirdiği ayrıca hapishanede 2 adet kuyu bulunduğu ve buradan da ek su verilerek su denetiminin yapılarak klorlama işlemi gerçekleştirildiği,
• Hapishaneye verilen elektriğin kırsal hat olduğu ve sık sık kesildiği, kesildiğinde ise yerine jeneratörün devreye girdiği, ancak bu durumun sürdürülebilir olmadığı belirtilmiştir. Nedeni ise jeneratörün su-hidrofor ve diğer her şeyi birden kaldıramadığı olarak ifade edilmiş ve sorunun giderilmesi için il dağıtım müdürlüğü ile görüşüldüğünü, çözülecek dense de sorunun hala çözülmediği,
• Tuvalet ve banyonun ortak olmasına cezaevinin mimarisinin neden olduğu tüm odaların bu şekilde olduğu belirtilerek mahpusların doğrudan birbirlerini görmemeleri için araya duvar eklendiği,
• Telefonların kesilmesi ve ek süre verilmemesi hususunda merkezi sisteme geçildiği için müdahale edemediklerini, ancak kesilen kişilerin ek süre talebinin olmadığı belirtilerek talep etmeleri halinde kontrol edilip verilebileceği,
• Odadan çıkarılması esnasında ayakkabı kontrol uygulamasının tüm odalarda olduğu,
• Hapishane yemekleri hakkında tat ve hijyen konusundaki şikayetlere karşı çıkılarak uzman aşçının halk eğitimden geldiğini, açık cezaevinden kişilerin yemek yapsalar da aşçıların olduğu,
• Oda değişiminde mahpusların 2 ay bir hücrede tek kalmalarının hapishane uygulaması olduğu,
• Mahpusların hapishaneye girişlerinde “örgütle bağlantım yoktur” şeklinde mahpusların beyana zorlandıkları iddiaları idare tarafından kabul edilmeyerek mahpusların bu konuda hapishaneye girişlerinde kendileri tarafından dilekçe verildiği,
Hususları tarafımıza aktarılmıştır.
HAK İHLALLERİNE YÖNELİK TESPİTLER ve SONUÇ
Öncelikle belirtmek gerekir ki; Rezuk Bölgesi ile Merkez Yeşilyurt Mahallesi’nden hapishaneye ulaşılan iki yolunda bozuk olduğu ve yolda iyileştirme çalışmasının yapılması gerektiği görülmüştür. Ayrıca tüm cezaevlerinde belediyeler tarafından cezaevine servis bulunurken Şırnak Merkez’den Şırnak T Tipi Hapishanesi’ne servis araçları bulunmamaktadır. Özel aracı olmayan mahpus yakınları -özellikle taksi tutacak ekonomik koşulu olmayanlar için- hapishane ziyaretleri ekonomik bir çileye dönüşmüştür. Son 7 aydır hapishanede görüş saatlerinin sabah 09.00’a alınmış olması ise bu durumu daha da kötüleştiren bir husus olarak tespit edilmiştir.
Yapılan hapishane ziyaretinde;
• Hapishane idaresi tarafından, Şırnak Devlet Hastanesi’nin imkansızlıkları nedeniyle hasta mahpusların il dışına sevklerinin gerçekleştiği belirtilmiş ise de mahpusların sağlık nedeniyle sevk işlemlerinin geciktirilerek tedavi haklarının engellendiği tespit edilmiştir. Ayrıca hasta mahpusların kelepçeli muayene ve hatta ameliyata alındığı tespit edilmiştir.
• Hapishane idaresi tarafından su ve elektrik sorunun varlığı kabul edilmiştir. İçme ve temiz suya erişim hakkı engellenen mahpusların, temizlik ve içme suyuna erişimi için ilgili kurumlarla ivedilikle iletişime geçerek çözüm üretilmelidir.
• Oda değişimi yapmak isteyen mahpusların 2 ay boyunca tek başına bir hücrede tutulması hapishane uygulaması denilerek savunulmuştur. Kısa bir sürede oda değişiminin gerçekleştirilmesi mümkün iken bu durumun 2 aylık sistematik bir tecrit uygulamasına dönüştürüldüğü tespit edilmiştir.
• Hapishaneye giriş esnasında “örgütle bağlantım yoktur” şeklinde mahpusların beyan vermeye zorlanmaları hususu, idare tarafından kabul edilmeyerek mahpusların bu konuda hapishaneye girişlerinde dilekçe verdikleri şeklinde açıklanmıştır. Ancak gardiyanların mahpuslara,“tarafsız kalın, daha az ceza alırsınız, taraflı örgüt odasına giderseniz zorlanırsınız hemen çıkamazsınız” şeklinde kimi zaman telkinde bulundukları kimi zamanise baskı uyguladıkları tespit edilmiştir.
• Hapishane yemeklerinin hijyen kurullarına uyulmadan hazırlandığı, tatsız olduğu ve yemeklerden çeşitli cisimlerin (kıl, küçük böcekler vb.) çıktığı bu nedenle fiyatların yüksek olmasına rağmen mahpusların kantinden alışveriş yapmak zorunda kaldıkları ve kimi zaman semaverde mahpuslarca yemek yapıldığı bilgisi edinilmiştir. Bu durum mahpusların beslenme ve sağlık hakkının açıkça ihlal edildiğini göstermektedir.
• Her ne kadar mahpusların doğrudan birbirlerini görmemeleri için bir arada bulunan banyo ve tuvalet arasına duvar eklenmişse de bir mahpusun banyo ihtiyacını karşıladığı zaman başka bir mahpusça tuvalet kullanılamamaktadır. Bu durum Şırnak T Tipi Hapishanesinin insanlık onuruna aykırı bir şekilde dizayn edildiğini göstermektedir.
• Bazı ulusal kanalların hapishane idaresi tarafından keyfi olarak engellendiği, var olan bazı kanalların ise sonradan “yasak” denilerek kaldırıldığı tespit edilmiştir.
• Mahpusların telefon ve sohbet haklarının yasaya ve hukuka aykırı bir şekilde keyfi olarak kısıtlandığı, her ne kadar kışın spor yapılabilmesi için kapalı spor sahasının yapıldığı belirtilmişse de mahpusların spor haklarının da kısıtlandığı ve ortak spor yapılmasınaizin verilmediği tespit edilmiştir.
• Hapishane idaresince, hapishanede 2.000’den fazla kitap bulunduğu, ayrıca il halk kütüphanesinden de temin edilerek isteyen mahpuslar için 8.000 civarı kitap erişimi olduğu belirtilmiştir. Ancak Kürtçe kitap ve yayınların mahpuslara verilmediği ve Kürt diline karşı ayrımcılık yapıldığı tespit edilmiştir.
• Siyasi mahpusların görüşe çıkarılmaları esnasında “ayakkabınızı çıkarın, sallayın” şeklindeki dayatmanın ayrımcı ve kötü muamele örneği olduğu tespit edilmiştir.
• Hapishanede çeşitli nedenlerle yapılan protestoların, aile ziyaret yasağı ve disiplin cezasının verilmesine gerekçe yapıldığı tespit edilmiştir.
• Hapishanede yapılan aramalarda siyasi mahpuslara yönelik ayrımcı uygulamaların geliştirildiği ve seccade gibi bazı kişisel eşyalara el konulduğu tespit edilmiştir.
• Mahpusların yaşadıkları hak ihlalleri nedeniyle çeşitli kurumlara gönderdikleri mektuplardan dönüş alamamaları bu mektup ve başvuruların işleme alınıp alınmadığını bilmemeleri, bu başvuruların hapishane idaresince engellendiğine işarettir.
Şırnak T Tipi Kapalı Hapishanesi’nde tespit edilen hak ihlallerinin ve ayrımcı uygulamaların derhal sonlandırılması gerekmektedir. Bu nedenle, tespit edilen hak ihlallerinin ve ayrımcı uygulamaların son verilmesi, hak ihlallerine neden olan ilgili kişiler hakkında adli ve idari soruşturma açılması adına hazırlanan iş bu raporun, TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonuna sunulacağını ve Şırnak T Tipi Kapalı Hapishanesi’nde yaşanan hak ihlallerinin takipçisi olacağımızı kamuoyuna duyururuz.
