Núria Ferran-Ferrer: Wikipedia’da Cinsiyet Eşitsizliği: Kadınlar Neden Görünmez?
Dünyanın en etkili bilgi platformlarından biri olan Wikipedia, aylık altı milyardan fazla ziyaretçi çeken ve yaklaşık 300 dilde içerik sunan bir web sitesidir. Herkesin katkı sağlayabileceği demokratik bir alan olarak görülse de Wikipedia, uzun yıllardır ideolojik tartışmaların odağında yer almakta ve cinsiyet eşitsizliği konusunda ciddi bir sorun barındırmaktadır.
Wikipedia’nın "tüm insan bilgilerini kapsama" misyonuna rağmen, yapılan araştırmalar platformdaki biyografilerin yalnızca %19'unun kadınlara ait olduğunu ve editörlerin sadece %10-15'inin kadın olduğunu ortaya koyuyor. Bu eşitsizlik, tarihsel kayıtları çarpıtarak bilim, siyaset, edebiyat ve aktivizm gibi alanlarda kadınların katkılarının görmezden gelinmesine neden oluyor.
Sistematik Bir Sorun
Barcelona Üniversitesi'ndeki Women&Wikipedia projesinin kapsamında yürütülen araştırmalar, Wikipedia'daki cinsiyet eşitsizliğini açıklayan üç temel hipotez ortaya koyuyor:
-
Kadınların Sorunu Hipotezi: Kadınların zaman eksikliği, dijital ortamlara ilgi duymamaları ya da güvensizlik hissetmeleri nedeniyle Wikipedia'ya daha az katkı sağladıklarını öne sürüyor. Ancak bu bakış açısı, yapısal engelleri görmezden gelerek suçu yalnızca kadınlara yükleniyor.
-
Ayna Etkisi Hipotezi: Wikipedia, toplumdaki mevcut eşitsizlikleri yansıtıyor. Ana akım medya ve akademik kaynaklardaki kadın eksikliği, Wikipedia'da daha az kadın biyografisinin yer almasına neden oluyor. Aynı zamanda, Wikipedia'nın karar alma mekanizmaları da bu eşitsizliği pekistiriyor.
-
Sistemik Sorun Hipotezi: Wikipedia'nın kültürü, politikaları ve gücün büyük çoğunluğu erkeklerden oluşan deneyimli editörlere verilmesi, yeni gelenleri ve özellikle kadınları caydırıyor. Kadın biyografileri daha sıkça "ünlülük eksikliği" iddiasıyla silinmeye aday gösteriliyor ve kadınların Wikipedia'da yer alma ihtimali düşüyor.
Ana Sayfada Kimler Yer Alıyor?
Barcelona Üniversitesi'nde gerçekleştirilen Cover Women projesi, Wikipedia'nın ana sayfasında yer alan biyografileri analiz ederek toplumsal cinsiyet, etnisite, din, ana dil ve meslek açısından çarpıcı eşitsizlikleri ortaya koydu. 10 yıl boyunca yapılan araştırma, şu bulgulara ulaştı:
-
Cinsiyet: Wikipedia'nın İngilizce ana sayfasında biyografilerin yalnızca %29'u kadınları kapsıyordu. İspanyolca Wikipedia'da bu oran %18'e düşüyordu. Non-binary bireyler ise neredeyse yoktu.
-
Etnisite ve Irk: Beyaz bireyler Wikipedia’nın ana sayfasında ağırlıklı olarak yer alırken, siyahi bireyler daha az temsil ediliyor ve daha sıkça irkçı kategorilerle tanımlanıyordu.
-
Din: Hristiyan figürler, Wikipedia’nın ana sayfasında baskın konumdayken, Müsülman, Hindu ve Budist kişiler oldukça az yer alıyordu.
-
Ana Dil: İngilizce konuşan bireyler ağırlıklı olarak yer almakta, bu da Batı merkezli bir biası ortaya koymaktaydı.
-
Meslek: Wikipedia’nın ana sayfasında siyasetçiler, bilim insanları ve yazarlar en çok yer alan meslek gruplarıydı. Oysa kadınların yoğunlukta olduğu hemşirelik ve bakımcılık gibi meslekler neredeyse hiç yer almıyordu.
Daha Eşitlikçi Bir Wikipedia Mümkün mü?
Wikipedia, mevcut eşitsizlikleri ya yeniden üreten ya da onlara meydan okuyan bir platform olma potansiyeline sahip. Gerçekten "insan bilgisi"nin bütünlüğünü kapsamak istiyorsa, kadınların sesi duyulmalı ve katkıları tanınmalıdır.
Núria Ferran-Ferrer: Barcelona Üniversitesi, Bilgi ve Görsel-İşitsel Medya Fakültesi, Doçent; Bilgi ve İletişim Doktora Programı Yöneticisi; Eşitlik Birimi Yöneticisi.
