Narges Mohammadi: 2023 Nobel Barış Ödülü sahibi, başörtüsü yasağı nedeniyle tıbbi tedavisi reddedildikten sonra açlık grevine başladı.
İran'da kadına yönelik baskılara karşı verdiği uzun mücadele nedeniyle 2023 Nobel Barış Ödülü'ne layık görülen Narges Muhammedi'nin açlık grevine başladığı bildirildi. Ailesi bu hafta CNN'e, hapishanenin kendisine tıbbi tedavi sağlamayı reddetmesini protesto etmek amacıyla Pazartesi günü yemek yemeyi reddetmeye başladığını söyledi.
Muhammedi, devlete karşı propaganda yaymayı da içeren suçlamalar nedeniyle İran'ın kötü şöhretli Evin hapishanesinde çok sayıda hapis cezasını çekiyor. Hak kampanyaları, Nobel ödül komitesi tarafından "muazzam kişisel maliyetlere yol açan cesur bir mücadele" olarak nitelendirildi .
Muhammedi, hapishanedeyken, 22 yaşındaki İranlı Kürt kadın Jina Mahsa Amini'nin İran ahlak polisi tarafından gözaltında öldürülmesinin ardından 2022'de patlak veren "kadın, yaşam, özgürlük" protesto hareketini destekleyen çeşitli açıklamalar yaptı . Ahmini, zorunlu başörtüsünü uygunsuz bir şekilde taktığı iddiasıyla gözaltına alındı.
Protestolar hızla İran geneline yayıldı ve yıllardır ülkenin teokratik rejimine yönelik en ciddi zorluklardan biri haline geldi. Protestolar güvenlik güçlerinin sert müdahalesiyle karşılandı . Yüzlerce kişi öldürüldü ve binlerce kişi sokak protestolarına katıldıkları için tutuklandı. Kâr amacı gütmeyen kuruluş İran İnsan Hakları'nın derlediği verilere göre 2023'te beş protestocu ve 13 kadın idam edildi.
25 Eylül'de İran'da, kamusal alanda veya sanal ortamda başörtüsü takmamayı "çıplaklık" olarak nitelendiren yeni bir "başörtüsü ve iffet" yasası kabul edildi. Nisan ayında yetkililer İran şehirlerindeki halka açık yerlere kamera yerleştirmeye başladı. Nefret edilen ahlak polisi de devriyelerine yeniden başladı. Bu faktörlerin her ikisi de yeni yasaya uymayan kadınların tespit edilmesini ve gözaltına alınmasını kolaylaştıracak.
Kadın, yaşam, özgürlük
“Kadın, yaşam, özgürlük” (Farsça Jin Jiyan Azadi ) sloganı, 2000'li yılların başlarında Türkiye'de hükümet baskısına ve Irak ve Suriye'de İslam Devleti aşırıcılığına karşı mücadele eden Kürt kadın hareketinden kaynaklanmaktadır . O zamandan beri Amini'nin ölümünü protesto eden İranlı kadınlar tarafından benimsendi. İran'daki ve dünya çapındaki kadınlar arasında sosyal medya bu hashtag ile çalkalanıyor.
İranlı kadınlara yönelik baskının alevlendirdiği ve kadınların önderlik ettiği ancak birçok erkeğin desteklediği protestolar, rejim değişikliği mücadelesine dönüştü. Aralık 2022'de İran'da 158.000 kişiyle yapılan bir anket, insanların %80'inin şu anda altında yaşadıkları İslami teokrasiyi reddettiğini ve demokratik bir sistemi desteklediğini ortaya çıkardı.
Kadınların İran'daki değişim mücadelesinde öncü rol oynaması ilk kez değil. İran'ın son şahının devrilmesine yol açan kitlesel protestoların ön saflarında kadınlar vardı.
İronik bir şekilde, o günlerde başörtüsü takmak, 1936'da Rıza Şah Pehlevi tarafından yasaklandığı için devrimci bir eylem olarak görülüyordu . Beş yıl sonra yasağın oğlu tarafından iptal edilmesine rağmen, İran monarşisi ile kadınlara yönelik baskı arasındaki ilişki devam etti ve 1979 devrimine giden yıllarda yürüyüşe çıkan birçok kadın başörtüsünü bir meydan okuma sembolü olarak taktı.
Devrimden dört yıl sonra, 1983'te İslami yetkililer başörtüsü takmayı zorunlu kılan bir yasa çıkardı . Yine birçok kadın yasaya karşı geldi ve hapis cezasına çarptırıldı, para cezasına çarptırıldı veya kırbaçlandı.
2005 ve 2013 yılları arasında cumhurbaşkanı olan Mahmud Ahmedinejad'ın muhafazakar rejimi, birçok insan hakları protestocusunu yurtdışına taşınmaya zorladı. Ancak kalanlar, kampanya yapmak ve taciz ve ayrımcılık hikayelerini paylaşmak için sosyal medya gibi yeni gelişen dijital araçları giderek daha fazla kullandı.
Açlık grevi
Narges Mohammadi, İran'daki kadın hakları hareketinde önemli bir figür haline geldi. Mühendis olarak eğitim almış olmasına rağmen gazeteciliğe başladı ve kadınlara yönelik muamelenin yanı sıra ülkenin genel olarak zayıf insan hakları siciline ilişkin düzenli eleştiriler yazdı.
Bu durum Ahmedinecad'ın başkanlığı sırasında yetkililerin dikkatini çekti ve 2009'da büyük tartışmalara yol açan yeniden seçilmesinin ardından, o da ardından gelen protestolara katıldığı için tutuklanan binlerce kişi arasında yer aldı.
O zamandan bu yana geçen yıllarda, Muhammedi birkaç kez hapse atıldı, hatta 2021'de Nobel barış ödülüne başarısız bir şekilde aday gösterilmesinin ardından mahkûm edildi. Tahran'daki kötü şöhretli Evin hapishanesinde bir mahkûm olarak, kadının hayatını desteklemek için kadın direnişine öncülük etti. , özgürlük kampanyası.
Özgür Narges Muhammedi kampanyası tarafından ailesinden yapılan açıklamaya göre , iki soruna tepki olarak açlık grevine başladı: “İslam Cumhuriyeti'nin hasta mahkûmlara yönelik tıbbi bakımı geciktirme ve ihmal etme politikası, bunun sonucunda sağlık ve can kayıpları yaşanıyor. bireylerin. İranlı kadınlara yönelik 'ölüm' veya 'zorunlu başörtüsü' politikası.”
Ailesi, İranlı bir savcının , başörtüsü ardından Muhammedi'nin "acil tıbbi bakım" için bir kalp ve akciğer hastanesine nakledilmesi talebini reddettiğini söyledi .
İran'daki kadın mücadelesine küresel ilgi gösterilmesine ve Muhammedi'nin Nobel ödülü almasına rağmen İranlı yetkililerin kadınlara yönelik vahşeti devam ediyor. 17 yaşındaki Armita Geravand, Ekim ayında Tahran metrosunda başörtüsü olmadan binerken başından aldığı yara nedeniyle hayatını kaybetmişti.
60 yaşındaki hak savunucusu Nesrin Sotude, cenazesine başörtüsü olmadan katılırken tutuklandı. O da dövüldü ve başından ciddi şekilde yaralandı. Muhammedi gibi onun da tıbbi tedavisi reddedildi.
Ancak günümüzün İranlı kadınları çok daha güçlü bir sosyal desteğe sahip. Son olaylar onların nasıl değişimi yönlendirmek isteyen aktif aktörler haline geldiklerini gösteriyor. Bu kadınları desteklemek için karşılaştıkları tüm baskılara karşı onların yanında yer almak çok önemli.
Otoriterliğin küresel yükselişine karşı mücadelede anahtar, kadın haklarını ve tabandan gelen feminist aktivizmi desteklemekte yatıyor olabilir.
Senior Lecturer, School of Social Sciences, Nottingham Trent University
