İdare hukuku, devlet idaresinin kuruluş ve işleyişine uygulanan ve taraflar arasında kamu yararı nedeniyle bir eşitsizliğin bulunduğu hukuk kurallarının bütünüdür.

İdare hukuku, bir hukuk devleti idaresinin, idari işlem ve eylemlerinde izlemesi gereken hukuk kurallarını anlatır.

İdare hukuku, idarenin, idari nitelik taşıyan işlem, eylem ve sözleşmelerinin hukukudur. İdare hukuku, idarenin özel hukuk işlemleri, haksız fiilleri(fiili yol) ve özel hukuk sözleşmeleri dışında kamu idarelerinin hukukudur.

Bir işleme idari nitelik kazandıran husus nedir?

Bir işleme idari nitelik kazandıran, soyut bir kamu hukuku kuralının idari usul izlenerek ilgilisine tek taraflı olarak tesis edilmesi durumudur.

İdare, ilgilinin rıza veya muvafakatini almadan, başka bir deyişle karşılıklılık esasına dayanmadan tesis ediyorsa, işlem idari niteliklidir.

Örneğin atama, kamulaştırma, yönetmelik yapma, tahsis, idari para cezası ya da vergi cezaları idari işlemdir.

Hukuka aykırı idari işlemlere karşı idari yargıda iptal davası açılmalıdır.

Tarafı idare de olsa, idarenin özel hukuk esaslarına göre, yani karşı tarafın irade açıklamasına ihtiyaç duyarak tesis ettiği işlemleri idare hukukunun kapsamı dışındadır.

Bir eyleme idari nitelik kazandıran husus nedir?

Bir eleme ve bu eylemden doğan zarara idari nitelik kazandıran, zararın kamu hizmetinden doğması, kamu hizmetinin yürütülmesi sırasında ortaya çıkması, eylemin salt kamu görevlisinin kusuruna değil, idarenin tüm işleyişine sıçrar nitelikte olmasıdır.

Bu niteliği taşıyan eylem hukuka aykırıysa, ortaya çıkan zarar idaridir. Dolayısıyla bu zararın tazmini, idari yargıda tam yargı davası yoluyla istenmelidir.

Zarar, yukarıdaki nitelikleri taşımıyorsa, yani bir haksız fiil(fiili yol) niteliğindeyse, adliye mahkemelerinde genel hükümlerine göre tazminat davası açılmalıdır.

Bir sözleşmeye idari nitelik kazandıran husus nedir?

Bir sözleşmede idareye, özel hukuk sözleşmelerinin taraflarında bulunmayan, kamu hukukundan gelen üstün ve ayrıcalıklı yetkiler tanınmışsa o sözleşme idaridir.

İdari sözleşmelerin uygulanmasında taraflar arasında ortaya çıkan uyuşmazlıklar, tahkim gibi özel durumlar dışında idari yargı yerinde tam yargı davası yoluyla çözümlenir.

Bir sözleşme, tarafı idare dahi olsa, sözleşmenin yapılmasından sonra taraflar sözleşme hükümleri ile bağlı kalıyorsa, yani idarenin sözleşme dışı yetkiler kullanması mümkün olmuyorsa idari nitelik taşımaz, özel hukuk sözleşmesi niteliğindedir.

Örneğin; abonmanlık sözleşmeleri, bayındırlık sözleşmeleri, kamu ihale sözleşmeleri, yap işlet devret sözleşmeleri idarenin özel hukuk sözleşmeleri arasında yer alır. Özel hukuk sözleşmelerinin uygulanmasında taraflar arasındaki uyuşmazlıklar adli yargı yerinde görülür.

İdare Hukuku Dava Türleri

İdare hukukunu ilgilendiren birçok dava türü vardır. Bu dava türleri ortaya çıkacak uyuşmazlıklara bağlı olarak şekillenmektedir. Bundan dolayı da gerçek ya da tüzel kişiler karşılaştıkları problemlere bağlı olarak ilgili konu üzerinden dava açarlar. Bazı idare hukuku davaları şunlardır:

Belediye cezalarına yönelik açılan davalar
Kentsel dönüşüm hukuku ve iptal davası
Tam yargı davası
İptal davası
İdare tarafından yapılan düzenleyici işlem iptalleri davaları
İdare Hukuku ile ilgili davalar görüleceği zaman diğer dava türlerinden farklı bir işleyişten söz etmek gerekli olur. Bu tür davaların yargılama usullerinde tanık dinlenmesi gibi süreçlere yer verilememektedir.

Bu davalarda tanık dinlemesinin yapılmamasının nedenleri arasında davaların yapısına ilişkin özellikler devreye girmektedir. İdare Hukuku ile ilgili davalarda yazılı usulle yargılama yapılır. Sözlü yöntem kullanılmamasının sebebi ise idareyi ilgilendiren konularda yazılı belgelere gereksinim duyulmasıdır.

İdare Hukuku alanında ortaya çıkan uyuşmazlıkların giderilmesi için açılacak davaların süreçlerinde ifade alınması gibi durumlar da söz konusu olmaz. Davalar tamamıyla yazılı usulle görülürken bazı davalar için gerekli olan bilirkişi raporları mahkeme tarafından talep edilebilecek belgeler arasında yer almaktadır.

Temelini Anayasa’dan alması sebebi ile ve kamu yararını gözetmesine de bağlı olarak bu tür davaların işleyişi ve yargılama usulleri kendine özgü bazı özellikler taşımaktadır. Kamuyu ilgilendiren çeşitli konularda kamu kurum ve kurulularının iş ve işleyişlerine yönelik olarak ortaya çıkan uyuşmazlıkların bu hukuk dalı tarafından ele alındığı görülür.