Davanın nakli, yargılama yetkisinin yer yönünden yetkili olan mahkemeden alınarak başka bir mahkemeye verilmesi durumudur. Bu, hukuki süreçte çeşitli nedenlerle gerekebilir ve hem genel nakil hem de kamu güvenliği gibi özel durumları içerir. Bu makalede, Avukat Gül Gizem Uzun'un perspektifinden davanın nakli ve duruşmanın başka bir yerde yapılmasına dair hukuki düzenlemeler incelenecektir.
Davanın Nakli ve Duruşmanın Başka Yerde Yapılması
Belli nedenlerle bir muhakeme sırasında yargılama yetkisinin yer yönünden yetkili mahkemeden alınarak yetkisiz olan başka bir mahkemeye verilmesi ve o yer mahkemesinin yetkili sayılmasına davanın nakli denir.
Genel nakil: Davaya bakmaya yetkili yargıç veya mahkemenin, hukuksal veya fiili nedenlerden dolayı yargılama görevini yerine getiremeyecek halde olması durumunda davanın başka yerdeki aynı dereceli mahkemeye nakledilmesine genel nakil denir. Yasa genel nakil için iki grup neden kabul etmiştir.
Birincisi fiili nedenlerdir. Örneği davaya bakan yargıcın hastalanması ya da raporlu olması ve o yerde başka yargıç da bulunamaması gibi.
İkincisi ise hukuksal nedenlerdir. Davaya bakan yargıcın ret isteminin kabul edilmesi yüzünden mahkemenin kurulamaması ya da o yerde bulunan tek yargıcın davadan çekilmesinde olduğu gibi.
Yetkili yargıç ya da mahkeme hukuksal ya da fiili nedenlerden dolayı görevini yerine getiremeyecek durumda bulunursa yüksek yetkili mahkeme, davanın başka yerde bulunan aynı derecede bir mahkemeye nakline karar verir.
Asliye Ceza Mahkemesinden nakli isteniyorsa Ağır Ceza Mahkemesi,
Ağır Ceza Mahkemesinden nakil isteniyorsa Bölge Adliye Mahkemesi,
Farklı Bölge Adliye Mahkemelerinin yargı çevresinde kalan iki mahkeme arasında Yargıtay karar verir.
Kamu Güvenliği Nedeniyle Nakil:
Kovuşturmanın asıl yer mahkemesinde yapılmasının kamu güvenliği için tehlike oluşturması nedeniyle muhakemenin başka yerde bulunan aynı derecedeki bir mahkemeye nakledilmesidir.
Örneğin küçük bir ilçede yedi yaşındaki bir çocuğa karşı işlenen cinsel saldırı, o yerde kargaşa çıkmasına neden olacaksa kamu güvenliği için tehlike olduğu kabul edilebilir, dava başka bir yer mahkemesinde görülebilir.
Kamu güvenliği nedeniyle muhakemenin naklini Adalet Bakanı isteyebilir. Yani nakil yetkisi Adalet Bakanına aittir. Nakle karar verecek mahkeme ise Yargıtaydır.
Davanın nakli nedeni ortadan kalksa yani, davaları nakledilen mahkeme tekrar çalışmaya başlasa bile nakil kararı geri alınmaz; nakledilen mahkeme dosyayı geri gönderemez.
Afet Nedeniyle Nakil:
Afet nedeniyle nakil, Ceza Muhakemesi Yasasında değil, 2461 sayılı Hakimler ve Savcılar Kurulu Yasasında düzenlenmişti. Savaş ve olağanüstü haller ile yangın, deprem, su baskını, toprak kayması gibi durumlarda o yerdeki adliye iş göremez hale gelirse, dava ve işlerin tümü yakın yerdeki mahkemelere geçici olarak nakledilirdi. Afet nedeniyle nakil yetkisi, Adalet Bakanlığına aitti.
6087 sayılı yeni Hakimler ve Savcılar Kurulu Yasasında afet nedeniyle nakil kurumuna yer verilmemiştir.
Afet nedeniyle nakilde tek bir davanın değil, iş göremez hale gelmiş olan bir mahkemenin bütün işlerinin devredilmesi söz konusudur. Yani, davaların tek tek nakli yerine bir mahkemedeki bütün işlemlerin yetkisiz mahkemeye nakli söz konusudur.
Davanın nakli nedeni ortadan kalksa bile nakil kararı geri alınamaz. Nakledilen mahkeme dosyayı geri gönderemez.
Duruşmanın Başka Yerde Yapılması
Ceza Muhakemesi Yasasında yargıç veya mahkemenin hukuksal veya fiili nedenlerle görevini yerine getiremeyecek durumda bulunması veya kovuşturmanın görevli veya yetkili mahkemede yapılmasının kamu güvenliği için tehlike oluşturması hallerinde davanın başka yerde bulunan bir mahkemeye nakline olanak tanınmıştır.
Ancak sanık ve mağdur sayısının fazlalığı gibi duruşma salonu yetersizliğine bağlı nedenler ile kamu güvenliğini tehdit boyutuna ulaştırmayan güvenlik sorunu yoksa bu sorun, duruşma salonu değiştirilerek çözülebilir. Yani mahkeme değişmez sadece duruşma salonu değişir.
Duruşmaların adliye dışında başka bir yerde yapılması meselesi ortaya çıkabilir.
Mahkeme, fiili nedenler veya güvenlik sorunları sebebiyle duruşmanın il sınırları dışında başka bir yerde yapılmasına karar verebilir. Bu karara karşı itiraz yolu açıktır.
Örneğin İstanbul Adliyesinde görülen bir terör davasında, mahkeme davanın Silivri Ceza Evi kampüsündeki duruşma salonunda görülmesine karar verebilir.
