Ehil Mirasçılık Nedir?

Miras kalan tarım arazisinin tek mirasçıya özgülenmesi olarak da tanımlayabileceğimiz Ehil Mirasçılık 5403 sayılı TOPRAK KORUMA VE ARAZİ KULLANIMI KANUNU'nda düzenlenmiştir. Tarım arazilerinin bölünmesini önlemeyi ve arazinin, araziyi kullanan kişilerin mülkiyetinde kalmasını, böylelikle tarımın sürdürülmesini amaçlayan Ehil Mirasçılık ilgili kanunun 8/C Maddesinde karşımıza çıkmaktadır. Buna göre,

Mirasçıların arasında anlaşma sağlanamadığı takdirde kişisel yetenek ve durumları göz önünde tutulmak suretiyle tespit edilen ehil mirasçıya tarımsal gelir değeri üzerinden devrini düzenlemektedir. Burada dikkat edilmesi gereken husus hiç şüphesiz ki tarımsal değer üzerinden devrinin yapılacağı hususudur. Arazinin başkaca değeri daha yüksek meblağda olsa dahi ehil mirasçıya tarımsal değeri üzerinden devir yapılacaktır.

Birden fazla ehil mirasçı olması ve bu mirasçıların miras dışı tarımsal arazilere sahip olması durumunda, bu mirasçıların mevcut arazilerini yeter gelirli büyüklüğe ulaştırmak veya bu arazilerin ekonomik olarak işletilmesine katkı sağlamak amacıyla hâkim, tarım arazilerinin yeter gelir büyüklüğünü aramaksızın bu mirasçılara devrine karar verebilir.

Birden çok ehil mirasçının bulunması hâlinde, öncelikle asgari geçimini bu yeter gelirli tarımsal arazilerden sağlayan mirasçıya devir mümkün olacaktır. Ehil mirasçı bulunmaması ya da ehil mirasçılardan hiçbirinin  asgari geçimini bu yeter gelirli tarımsal arazilerden sağlamaması durumunda ise mirasçılar arasından en yüksek bedeli teklif eden mirasçıya devredilecektir.

Mirasa konu yeter gelirli tarımsal arazinin kendisine devrini talep eden mirasçı bulunmadığı takdirde, hâkim satışına karar verir. Bu suretle yapılacak satış sonucu elde edilen gelir, mirasçılara payları oranında paylaştırılır.

Yeter gelirli tarımsal araziler birden çok yeter geliri sağlayan tarımsal arazi büyüklüğüne bölünebiliyorsa, sulh hukuk hâkimi bunlardan her birinin mülkiyetinin, yukarıda belirtilen hükümler çerçevesinde mirasçılara ayrı ayrı devrine karar verebilir.

Yeter gelirli tarımsal arazi mülkiyetinin mirasçılardan birine devredilmesinden itibaren yirmi yıl içinde bu arazilerden tamamının veya bir kısmının tarım dışı kullanım nedeniyle değerinde artış meydana gelmesi durumunda; devir tarihindeki arazinin parasal değeri tarım dışı kullanım izni verilen tarihe göre yeniden hesaplanır. Bulunan değer ile arazinin yeni değeri arasındaki fark, diğer mirasçılara payları oranında arazinin mülkiyetini devralan mirasçı tarafından ödenir.

Ehil mirasçıya ait nitelikler, Bakanlık tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.

Ehil Mirasçı Nedir?

Bu husus Tarımsal Arazilerin Mülkiyetinin Devrine İlişkin Yönetmelik'te düzenleniştir buna göre, Ehil mirasçının belirlenmesinde aşağıdaki kıstaslar dikkate alınarak yapılan hesaplama sonucunda elli puan ve yukarısına sahip olan mirasçı veya mirasçılar ehil mirasçı olarak kabul edilir. Mirasçılardan;

-Geçimini mirasa konu tarım arazilerinden sağlayanlara yirmi puan,
- Tarım dışı geliri bulunmayanlara on puan,
- Eşi fiilen tarımsal faaliyette bulunanlara on puan,
- Tarımsal arazileri işleyebilecek mesleki bilgi ve beceriye sahip olanlara on puan,
- Mirasa konu arazilerin bulunduğu ilçe sınırları içinde beş yıla kadar ikamet edenlere beş puan,  beş yıl ve daha uzun süre ikamet edenlere on puan,
- Herhangi bir sosyal güvencesi olmayanlara on puan,
- Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) kapsamında tarım sigortası olanlara beş puan,
- Bakanlığın mevcut kayıt sistemlerine kayıtlılık süreleri beş yıla kadar olanlara beş puan, beş yıl ve daha uzun süre olanlara on puan,
- Tarımsal örgütlere kayıtlılık süreleri beş yıla kadar olanlara iki puan, beş yıl ve daha uzun süre olanlara beş puan,
- Tarım alet ve donanımlarına sahip olanlara beş puan,
- Kadın olanlara beş puan verilir.

Şeklinde düzenlenmiştir. Bu kıstaslar dikkate alınarak yapılan hesaplama sonucunda elli puan ve yukarısına sahip olan mirasçı veya mirasçılar ehil mirasçı olarak kabul edilir.

Ehil Mirasçılık Nasıl Talep Edilir?

Ehil mirasçılığın talep edilebilmesinde önemli olan bir husus vardır ki o da, Toprak Koruma Ve Arazilerin Kullanımı Kanunu’nda 15.05.2014 tarihinde yürürlüğe giren Geçici 5. Maddesinde yer almaktadır ve madde hükmüne göre bu maddenin yayımı tarihinde mirasçılar arasında henüz paylaşımı yapılmamış tarımsal arazilerin devir işlemleri, bu maddeyi ihdas eden kanundan önceki kanun hükümlerine göre tamamlanır. Bu maddenin yayımı tarihinden önce tarımsal arazilerin paylaşımına ilişkin olarak açılmış ve hâlen devam etmekte olan davalarda, bu maddeyi ihdas eden kanundan önceki kanun hükümleri uygulanır.

"Tarafların murisi **** Ateş 02.05.2014 tarihinde ölmüş, 5403 sayılı Kanunun 8/c ve geçici 5. maddesi 15.05.2014 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Maddelerin yürürlüğe girdiği tarihte mirasçılar arasında henüz paylaşım yapılmamıştır, murisin ölüm tarihinde Yasanın 8/c maddesi yürürlüğe girmediğinden bu maddeye dayanarak hüküm tesis edilmesi mümkün değildir. Bu nedenle davanın reddine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiş, hükmün bu sebeple bozulması gerekmiştir." (14. Hukuk Dairesi, 2017/1289 E., 2021/226 K.)

Stj. Av. Emine Karabulut ve Avukat Gizem Gül Uzun