İdarenin Bütünlüğü İlkesi

İdare, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir

HİYERARŞİ

Hiyerarşi, hem başkent örgütünün kendi taşra örgütleri üzerindeki denetimini hem de her bir idarenin kendi içindeki denetimini ifade eder. Hiyerarşi, esasen bir emir komuta zinciridir.

Örnek: Başbakanlık-MİT

Hiyerarşi, yasalarla uygulanan bir denetim sistemidir. Bir denetim sistemi olarak hiyerarşi ifadesine Anayasada açıkça yer verilmemiştir.

Hiyerarşik Makamlar

Bakanlar, hem başında bulunduğu bakanlık hem de tüzel kişiliği olmayan bağlı kuruluşları üzerinde hiyerarşik yetkiler kullanırlar. Yine bir bakanlıkta, bakandan sonra, müsteşar, genel müdürler ve daire başkanları da hiyerarşik bir zincir oluştururlar.

Hiyerarşik Yetkiler

Asta Emir Verme: Ast, üstünün emrini yerine getirmek zorundadır, üst emrine ve işlemlerine karşı itiraz edemez ve dava açamaz. Burada iki duruma açıklık getirmek gerekir.

Üst tarafından tesis edilen işlem, doğrudan astın statüsüne ilişkinse hiç kuşkusuz ast söz konusu işleme karşı dava açabilir. Atama, disiplin cezaları ya da statülerine ilişkin düzenleyici işlemlere karşı ast idari dava açabilir.

Anayasanın 137.maddesine göre kanunsuz emir durumunda farklı hükümler işlerlik kazanır. Anayasaya göre:

Ast, üstünden aldığı emri sırasıyla yani sıralamayı izleyerek yönetmelik, tüzük, kanun ve Anayasaya aykırı bulabilir. Buna göre örneğin emir, yönetmeliğe uygun ancak kanuna aykırıysa, ast emri yerine getirmekten kaçınamaz. Zira ast ilk sırada bulunan yönetmelik hükümlerine göre emri kanuna aykırı bulabilir, yönetmeliği atlayarak kanuna aykırı olduğu tartışmasına giremez.

Ast emri, şekil yönünden de esas yönünden de kanunsuz bulabilir.

Kanunsuz emir durumunda ast, emri yerine getirmemesi ve durumu üstüne bildirme zorunluluğu altına girer. Emrin yazı ile yenilenmesi durumunda, astın emri yerine getirmesi artık zorunludur, ancak bu durumunda sorumluluk emri verene ait olur.

Konusu suç teşkil eden, yani ceza kanunlarının ihlali sonucunu doğuran emir hiçbir şekilde uygulanamaz. Örneğin, ihale yetkilisinin ihale komisyonuna, ihalenin yeterlilik koşullarını taşımayan bir şirkete verilmesi gerektiği yolundaki bir talimatı, konusu suç teşkil eden bir emirdir ve astın bu emri kesinlikle uygulamaması gerekir.

Askeri hizmetlerde ve kolluk kanunlarında kanunsuz emir ilkesine istisnalar getirilmektedir. Nitekim kolluk alanında, yasalardaki koşullar oluştuğunda üstün silah kullanma emri ast tarafından kanunsuz bulunamaz.

Astın İşlemlerini Hukuka Uygunluk Ve Yerindelik Bakımından Denetleme

Hukuka uygunluk denetimi, astın faaliyetlerinin hukuka uygunluğunun araştırılmasıdır. Yerindelik denetimi, bir faaliyetin rasyonelliğinin veya verimliliğinin araştırılmasıdır.

Hiyerarşik üst, ast işlemleri hakkında onama, onamama, ret, yerine yenisini yapma, ikame, değiştirme, erteleme yetkilerini kullanır. Sadece üst, ast yerine geçerek işlem yapamaz.

Astın Statüsü Üzerinde İşlemler Yapma

Üst makamlar veya görevliler, astlar hakkında memuriyetten çıkarma gibi disiplin cezaları verme, görevden uzaklaştırma vb işlemlerle düzenlemeler yapma yetkisine de sahiptir. Örneğin memuriyetten çıkarmaya ilgili idarenin yüksek disiplin kurulu karar verir.

İDARİ DENETİM ARAÇLARININ KARŞILAŞTIRILMASI

1.Hiyerarşi, hem başkent örgütünün kendi taşra örgütleri üzerinde hem de her bir idari örgütün kendi içinde uygulanır.

2.Hiyerarşi, tek bir kamu tüzel kişiliği içinde uygulanır.

3.Hiyerarşi, geniş yetkiler içerir. Ast-üst ilişkisidir, emir komuta zincirini ifade eder.

4.Hiyerarşik amir her durumda hiyerarşik yetkilerini kullanmak için kanuni bir dayanağa ihtiyaç duymaz. Hiyerarşi, olağan bir yetkidir.

5.Astın tüm işlemleri, eylemleri memuriyet statüsü üzerinde uygulanır.

6.Emir verme yetkisini içerir.

7.Anayasada açıkça denetim sistemi olarak hiyerarşi ifadesine yer verilmemiştir.

8.Hem hukuka uygunluk hem yerindelik denetimi yapma yetkisini içerir.

9.Hiyerarşik üst, astın işlemleri üzerinde onama, iptal etme, kaldırma, yerine yeni bir işlem yapma, değiştirme, düzeltme, geri alma gibi yetkilere de sahiptir.

Özel açıklama: Üst, astın yerine geçerek işlem yapamaz.