Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun "Kamunun Sağlığına Karşı Suçlar" başlıklı üçüncü bölümünün 188. Maddesinde düzenlenmiş bir suç tipidir.
Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti
Madde 188- (1) Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak imal, ithal veya ihraç eden kişi, yirmi yıldan otuz yıla kadar hapis ve ikibin günden yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
(2) Uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı fiilinin diğer ülke açısından ithal olarak nitelendirilmesi dolayısıyla bu ülkede yapılan yargılama sonucunda hükmolunan cezanın infaz edilen kısmı, Türkiye'de uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı dolayısıyla yapılacak yargılama sonucunda hükmolunan cezadan mahsup edilir.
(3) Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak ülke içinde satan, satışa arz eden, başkalarına veren, sevk eden, nakleden, depolayan, satın alan, kabul eden, bulunduran kişi, on yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.(Ek cümle: 18/6/2014 – 6545/66 md.) Ancak, uyuşturucu veya uyarıcı madde verilen veya satılan kişinin çocuk olması hâlinde, veren veya satan kişiye verilecek hapis cezası on beş yıldan az olamaz.
(4) (Değişik: 27/3/2015-6638/11 md.) a) Yukarıdaki fıkralarda belirtilen uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin eroin, kokain, morfin, bazmorfin, sentetik kannabinoid ve türevleri, sentetik katinon ve türevleri, sentetik opioid ve türevleri veya amfetamin ve türevleri olması,
b) Üçüncü fıkradaki fiillerin; okul, yurt, hastane, kışla veya ibadethane gibi tedavi, eğitim, askerî ve sosyal amaçla toplu bulunulan bina ve tesisler ile bunların varsa çevre duvarı, tel örgü veya benzeri engel veya işaretlerle belirlenen sınırlarına iki yüz metreden yakın mesafe içindeki umumi veya umuma açık yerlerde işlenmesi,
hâlinde verilecek ceza yarı oranında artırılır.
(5) (Değişik: 18/6/2014 – 6545/66 md.) Yukarıdaki fıkralarda gösterilen suçların, üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında, suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde, verilecek ceza bir kat artırılır.
(6) Üretimi resmi makamların iznine veya satışı yetkili tabip tarafından düzenlenen reçeteye bağlı olan ve uyuşturucu veya uyarıcı madde etkisi doğuran her türlü madde açısından da yukarıdaki fıkralar hükümleri uygulanır. (Ek cümle: 29/6/2005 – 5377/22 md.) Ancak, verilecek ceza yarısına kadar indirilebilir.
(7) Uyuşturucu veya uyarıcı etki doğurmamakla birlikte, uyuşturucu veya uyarıcı madde üretiminde kullanılan ve ithal veya imali resmi makamların iznine bağlı olan maddeyi ülkeye ithal eden, imal eden, satan, satın alan, sevk eden, nakleden, depolayan veya ihraç eden kişi, sekiz yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
(8) Bu maddede tanımlanan suçların tabip, diş tabibi, eczacı, kimyager, veteriner, sağlık memuru, laborant, ebe, hemşire, diş teknisyeni, hastabakıcı, sağlık hizmeti veren, kimyacılıkla veya ecza ticareti ile iştigal eden kişi tarafından işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
Uyuşturucu madde nedir?
Madde bağımlılığı, Dünya Sağlık Örgütünün, 11. Revizyonunu yayımladığı Uluslararası Hastalık Sınıflandırması El Kitabında (ICD-11), madde kullanımına bağlı bozukluklar adı altında sınıflandırılmaktadır. Vücuda girdiğinde davranış, ruh ve beden üzerinde değişikliklere neden olan, bağımlılık yapabilen kimyasal maddelere bağımlılık yapıcı maddeler denir. Bu maddeler tıp kaynaklarında psikoaktif madde olarak geçmektedir.
AMATEM tarafından yapılan tanıma göre, yasal olan veya olmayan, uyarıcı ve uyuşturucu niteliği olan, bağımlılık yapan maddelerin tümüne "uyuşturucu madde" denilmektedir.
Yukarıda yapılan tanımlardan çıkarılacak ortak sonuç, uyuşturucu ve uyarıcı maddelerin bağımlılık yapıcı özelliklerinin bulunmasıdır. Uyuşturucu ve uyarıcı maddelerin kullanımı vücut için gerekli değildir. Uyuşturucu ve uyarıcı maddeler doğal veya sentetik yolla oluşturulabilir. Maddeyi kullanan kişinin organlarında, vücut sistemlerinde, bedensel ve fiziksel hatta ruhsal ve davranışsal özelliklerinde kalıcı bozukluklara ve değişime sebep olur.
Uyuşturucu maddeler, kimyasal yapıları nedeniyle bağımlılık veya alışkanlık yapan, kişinin merkezi sinir sistemine etki ederek, kişinin algı, hafıza, dikkat, düşünce gibi zihinsel işlevlerini ve duygu, düşüncelerini, davranışlarını değiştiren maddelerdir.
Uyuşturucu ve uyarıcı maddeler, türlerine ve alındıkları dozlara göre kişide mutluluk, öfori, enerjik hissetme veya sakinlik, bedensel ağrıların geçmesi, açlık hissinin azalması, beden ve ruhun canlanması, dikkat ve konsantrasyonda yükseklik, vücudun rahatlaması, hayal görme gibi halusinojen etkiler yaratır. Ancak maddeye ulaşılamaması durumunda sonuçlar yıkıcıdır. Madde alınmaması durumunda vücutta yoksunluk hissi başlar. Kişide, yoğun ağrı, kramp, ishal, deride döküntüler ve kaşıntılar hatta yaralar meydana gelir, üşüme, titreme, uyku düzeninde bozulma, beslenme düzeninde sorunlar, sinirlilik, öfke, paranoya, depresyon, anksiyete, çökkünlük, kas kasılmaları, kusma, terleme gibi birçok fiziksel ve ruhsal belirti meydana gelmektedir.
Uyuşturucu maddeler doğal olarak veya sentetik (yapay) şekilde elde edilebilir. Bazı uyuşturucu ve uyarıcı madde örnekleri şunlardır;
Esrar, kokain, metamfetamin, crack, eroin, afyon, morfin, marihuana, kloroform, eter, LSD, ecstasy, kodein, bonzai vb. Türde farklı çeşitte birçok uyuşturucu ve uyarıcı madde bulunmaktadır.
Uyarıcı madde nedir?
Uyarıcı veya tıp diliyle stimülan, merkezi sinir sistemine etki ederek, kişinin farkındalığını, dikkatini ve uyanıklığını arttıran ilaç veya maddelerdir. Kahve ve çayın içindeki kafein, sigaranın içindeki nikotin, dünyada kullanılan en yaygın uyarıcılardır. Uyarıcı maddeler, kişinin uyanık kalmasına, dikkat ve konsantrasyonun artmasına, merkezi sinir sistemini uyaran uyarıcıların ise kişide depresan etkisi yaratarak öfori halinde bulunmasına yol açar. Bazı uyarıcı maddeler şunlardır;
Nikotin, kafein, amfetamin, efedrin, kokain, gat bitkisi vb. Maddeler uyarıcı madde özelliği taşımaktadır.
TCK Madde 188 Gerekçesi
Bu maddede, uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin imal ve ticareti suçuna ilişkin hükümler düzenlenmiştir. Burada uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin nelerden ibaret bulunduğu tanımlanmadığı gibi, bunların teker teker gösterilmesi yoluna da gidilmemiştir. Bunun nedeni, uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin ve aynı etkiyi yapan ilâç ve sentetiklerin kötüye kullanılmalarının yaptırım altına alınarak güçlü bir sosyal savunmanın sağlanmasıdır. Böylece, psikotrop madde olarak, uyuşturucu veya uyarıcı etkisi yapan ve kişilerde bağımlılık meydana getiren bütün maddelerin, bu suçun konusunu oluşturacağı kabul edilmiştir.
Maddenin birinci fıkrasında, uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak imal, ithal veya ihraç edilmesi, suç olarak tanımlanmıştır. Bu suç, bir kazanç elde etmek için işlenmektedir. Ancak, çoğu zaman bu suçun işlenmesi suretiyle ne kadar kazanç elde edildiği belirlenemediği gibi, elde edilen kazancın müsaderesi de mümkün olamamaktadır. Bu nedenle, söz konusu suçun işlenmesi dolayısıyla, hapis cezasının yanı sıra, adlî para cezasına da hükmedilmesi uygun görülmüştür.
İkinci fıkrada, uyuşturucu veya uyarıcı madde suçlarıyla ilgili olarak bir milletlerarası ceza hukuku kuralına yer verilmiştir. Buna göre, uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı fiilinin diğer ülke açısından ithal olarak nitelendirilmesi dolayısıyla bu ülkede yapılan yargılama sonucunda hükmolunan cezanın infaz edilen kısmı, Türkiye’de uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı dolayısıyla yapılacak yargılama sonucunda hükmolunan cezadan mahsup edilecektir. Türkiye’den yapılan uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı, karşı ülke açısından ithal oluşturmaktadır. Bu ülkede uyuşturucu veya uyarıcı madde ithali nedeniyle yargılama yapılması veya bir cezaya mahkûm olunması, Türkiye’de uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı dolayısıyla yargılama yapılmasına engel teşkil etmemektedir. Böylece, uyuşturucu veya uyarıcı madde imal veya ticareti suçlarıyla ilgili olarak non bis in idem kuralına milletlerarası sahada geçerlilik tanınmamıştır. Ancak, Türkiye’den yapılan uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı karşı ülke açısından ithal oluşturduğu için, bu ülkede yapılan yargılama sonucunda mahkûm olunan hapis cezasının kurumda infaz edilen kısmının, Türkiye’de uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı dolayısıyla yapılan yargılama sonucunda mahkûm olunan hapis cezasından mahsup edilmesi gerekmektedir.
Üçüncü fıkrada, uyuşturucu veya uyarıcı madde ticaretine ilişkin çeşitli fiiller, ayrı bir suç olarak tanımlanmıştır. Buna göre; uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak ülke içinde satışı, satışa arzı, başkalarına verilmesi, nakli, depolanması ya da kazanç amacıyla satın alınması, kabul edilmesi veya bulundurulması, bir ve ikinci fıkralara göre ayrı bir suç oluşturmaktadır. Bu suç dolayısıyla da, bir ve ikinci fıkralarda tanımlanan suçlarda olduğu gibi, hapis cezasının yanı sıra adlî para cezası öngörülmüştür.
Maddenin dördüncü fıkrasına göre, uyuşturucu maddenin eroin, kokain, morfin veya bazmorfin olması, bir ve üçüncü fıkralarda tanımlanan suçların konu bakımından nitelikli unsurunu oluşturmaktadır ve bu fıkralara göre verilecek cezaların artırılmasını gerektirmektedir.
Beşinci fıkraya göre, uyuşturucu veya uyarıcı madde imal veya ticareti suçlarının suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek cezaların artırılması gerekmektedir. Dikkat edilmelidir ki, bu durumda, suç işlemek amacına yönelik örgüt teşkil etmekten, kurulmuş örgütü yönetmekten, bu örgüte üye olmaktan dolayı ayrıca cezaya hükmedilmelidir.
Maddenin altıncı fıkrasında, uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçlarına ilişkin olarak yukarıdaki fıkralarda yer alan bütün hükümlerin, üretimi resmi makamların iznine veya satışı yetkili tabip tarafından düzenlenen reçeteye bağlı olan ve uyuşturucu veya uyarıcı madde etkisi doğuran her türlü madde açısından da uygulanacağı kabul edilmiştir.
Yedinci fıkraya göre, uyuşturucu veya uyarıcı etki doğurmamakla birlikte, uyuşturucu veya uyarıcı madde üretiminde kullanılan ve ithal veya imali resmi makamların iznine bağlı olan maddenin ülkeye sokulması, imal edilmesi, satılması, satın alınması, nakledilmesi, depolanması veya ihraç edilmesi, ayrı bir suç olarak tanımlanmıştır. Dikkat edilmelidir ki, bu suçun konusu, uyuşturucu veya uyarıcı madde üretiminde kullanılan maddelerdir ve bunlar uyuşturucu veya uyarıcı etki doğurmazlar; ancak bu maddelerin ithal ve imalinin resmi makamların iznine bağlı olması gerekir. Söz konusu suç, seçimlik hareketli bir suçtur ve bu seçimlik hareketlerden birinin gerçekleşmesiyle suç oluşacaktır. Ancak bunlardan birkaçının bir olayda gerçekleşmesi hâlinde bir suçun işlendiğini kabul etmek gerekir.
Maddenin son fıkrasında, bu maddede tanımlanan suçların tabip, diş tabibi, eczacı, kimyager, veteriner, sağlık memuru, laborant, ebe, hemşire, diş teknisyeni, hastabakıcı, sağlık hizmeti veren, kimyacılıkla veya ecza ticareti ile iştigal eden kişi tarafından işlenmesi, bu suçların kişi bakımından nitelikli unsuru olarak kabul edilmiştir ve verilecek cezaların bu hükme göre artırılması gerekmektedir.
KORUNAN HUKUKSAL DEĞER
Uyuşturucu ve uyarıcı madde imal ve ticareti suçu ile korunan hukuksal değer, gerek kanun maddesinin içeriği, gerekse de ilgili kanun maddesinin yer aldığı TCK kitabının üçüncü bölümünün isminden de anlaşılacağı üzere kamunun sağlığıdır. Uyuşturucu ve uyarıcı maddeler, yasa dışı yolla üretilmekte veya yasal olarak üretilseler dahi yasanın öngörmediği şekilde ve kontrolsüz biçimde satışı yapılarak toplum sağlığını tehdit etmektedir.
SUÇUN MADDİ UNSURLARI
Fail
Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçunda fail herkes olabilir. İlgili suç, fail açısından herhangi bir özellik göstermediğinden, özgü suçlardan değildir. Ancak, söz konusu suçun düzenlendiği 188. Maddenin 8. Fıkrası gereği fail, tabip, diş tabibi, eczacı, kimyager, veteriner, sağlık memuru, laborant, ebe, hemşire, diş teknisyeni, hastabakıcı, sağlık hizmeti veren, kimyacılıkla veya ecza ticareti ile iştigal eden kişi tarafından işlenmişse cezanın arttırılması yoluna gidilecektir. 188. Maddenin son fıkrası, suç için kanunda daha ağır cezanın öngörüldüğü nitelikli maddesidir. Failin suç için kanunda öngörülen temel halinden daha ağır bir yaptırıma uğrayabilmesi için belirtilen meslek veya faaliyetlerde rol alan kişilerden olması gerekmektedir.
Mağdur
Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçunun mağduru belli veya belirli kişiler değil; toplumdur. Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçunda, söz konusu uyuşturucu ve uyarıcı maddeyi kullanan kişi yargılamada müşteki veya katılan olarak isimlendirilir. Ancak söz konusu suçun mağduru toplumdur.
Fiil
Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticaretinde fiil çeşitli şekillerde sayılmıştır. Bu bakımdan söz konusu suç, seçimlik hareketler yoluyla işlenebilen bir suçtur.
M.188/1'de sayılan ve kanunda suçun işlenmiş sayılması için gerçekleştirilmesi öngörülen hareketler, uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri, ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak, imal, ithal veya ihraç etmektir.
Ruhsat, izin, müsaade veya izin için gerekli belge anlamı taşımaktadır. Uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin imal ve üretimine devlet tarafından çeşitli durumlar sebebiyle ve belirli bazı amaçlar için izin verilebilmektedir. Örneğin kanser hastaları, hastalığın dördüncü evresi denilen son evresinde dayanılmaz ağrılar çekebilmektedirler. Bu ağrıların hafifletilmesi için uzman bir tıp doktoru tarafından hastanın morfin içeren iğne vurulması rapor edilebilmektedir. Söz konusu morfin tıbbi amaçlı kullanılabilmektedir. İşbu sebeple morfinin üretilmesi, satışı sebebiyle devlet tarafından resmi izin dediğimiz ruhsat verme yoluyla özellikle ilaç şirketlerine ruhsat verilebilmektedir. Keza ameliyat sırasında hastanın uyutulabilmesi için çeşitli maddelerin karışımı ile elde edilen narkoz gibi anestezi işlemleri için uyuşturucu nitelikli bazı maddelerin kullanımı mecbur olmaktadır. Bu maddelerin üretilmesi ve sağlık kuruluşlarına temin edilmesi için gerekli ilaç veya kimyasal madde üreten şirket veya kişilere ruhsat verildiği görülebilmektedir.
M.188/1'de sayılan hareketlerde ruhsatsız şekilde veya ruhsat alınmış olsa ruhsata aykırı olarak farklı bir uyuşturucu veya uyarıcı maddenin üretilmesi veya ruhsatta yazan miktardan daha fazlasının üretilmesi yoluyla ilgili suça vücut verilecektir. Üretmek yani kanundaki ifadesiyle imal etmekten başka, ithal etmek veya ihraç etmek de suçtur. Eş deyişle ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak imal edilen uyuşturucu veya uyarıcı niteliği taşıyan maddenin yurt dışına satılması veya Türkiye'de üretimi yapılmasa bile yurt dışından alınarak ülke sınırları içine sokulması da suçtur ve kanun maddesinin birinci fıkrasında seçimlik hareketler ile tahdit edilmiştir.
M.188/3'de uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak ülke içinde satan, satışa arz eden, başkalarına veren, sevk eden, nakleden, depolayan, satın alan, kabul eden, bulunduran kişinin on yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılacağı ifade edilmiştir. Kanun maddesinin 3. Fıkrasında sayılan seçimlik hareketler, ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin ülke içinde satışı, satışa arz edilmesi, başkalarına verilmesi, sevk edilmesi, nakledilmesi, depolanması, satın alınması, kabul edilmesi, bulundurulmasıdır. Kanun maddesinin 3. Fıkrasında seçimlik birçok hareket sayılmıştır. Failin ilgili seçimlik hareketlerden en az birini işlemesi halinde ilgili suçu işlemiş sayılacağı kabul edilmektedir.
SUÇUN KONUSU
Suçun konusu, suçun üzerinde işlendiği şeydir. Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçunun konusu, kanun maddesinin 1. Ve 3. Fıkralarında sayılan seçimlik hareketler yoluyla suçun üzerinde işlendiği uyuşturucu veya uyarıcı maddedir. Kanun maddesinin gerekçesinde uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin neler olduğuna tek tek değinilmediği belirtilmiştir. Bunun nedeni, uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin ve aynı etkiyi yapan ilâç ve sentetiklerin kötüye kullanılmalarının yaptırım altına alınarak güçlü bir sosyal savunmanın sağlanmasıdır. Böylece, psikotrop madde olarak, uyuşturucu veya uyarıcı etkisi yapan ve kişilerde bağımlılık meydana getiren bütün maddelerin, bu suçun konusunu oluşturacağı kabul edilmiştir. Nitekim 188. Maddenin 7. fıkrasında;
Uyuşturucu veya uyarıcı etki doğurmamakla birlikte, uyuşturucu veya uyarıcı madde üretiminde kullanılan ve ithal veya imali resmi makamların iznine bağlı olan maddeyi ülkeye ithal eden, imal eden, satan, satın alan, sevk eden, nakleden, depolayan veya ihraç eden kişi, sekiz yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
Denilmekle birlikte, görüleceği üzere, uyuşturucu veya uyarıcı etki doğurmasa dahi uyuşturucu veya uyarıcı madde üretiminde kullanılan ve ithal ve imali resmi makamların iznine bağlı olan maddeyi ülkeye ithal etmek, imal etmek, satmak, satın almak, sevk etmek, nakletmek, depolamak ve ihraç etmek de suç sayılmıştır.
SUÇUN MANEVİ UNSURU
Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu, kast ile işlenebilir. Ceza hukukunda manevi unsur kast ve taksir olmak üzere iki çeşittir. Manevi unsur, failin gerçekleştirmiş olduğu fiil ile arasındaki bağı ifade etmektedir. Fail, uyuşturucu veya uyarıcı maddenin imal ve ticareti suçunda kanunda öngörülen seçimlik hareketleri bilerek ve isteyerek gerçekleştirir. Çeşitli seçimlik hareketler yoluyla işlenebileceği sayılan suç konusu maddenin ise uyuşturucu veya uyarıcı nitelikli bir madde olduğunun bilincindedir. Suçun taksirli hali kanunda düzenlenmemiştir.
SUÇUN NİTELİKLİ HALLERİ
188. Maddenin suçun daha ağır veya daha hafif cezayı gerektiren nitelikli hallerinin düzenlendiği maddeler şu şekildedir;
m.188/3:
(3) Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak ülke içinde satan, satışa arz eden, başkalarına veren, sevk eden, nakleden, depolayan, satın alan, kabul eden, bulunduran kişi, on yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. (Ek cümle: 18/6/2014 – 6545/66 md.) Ancak, uyuşturucu veya uyarıcı madde verilen veya satılan kişinin çocuk olması hâlinde, veren veya satan kişiye verilecek hapis cezası on beş yıldan az olamaz.
Kanun maddesinin 3. Fıkrası gereği, ruhsatsız ve ruhsata aykırı olarak uyuşturucu veya uyarıcı madde verilen veya satılan kişinin çocuk olması halinde kişiye verilecek hapis cezası on beş yıldan az olamaz denilerek satılan ve verilen kişinin çocuk olması, suç için daha ağır cezanın verilmesi gereken nitelikli halidir.
m.188/4:
(4) (Değişik: 27/3/2015-6638/11 md.) a) Yukarıdaki fıkralarda belirtilen uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin eroin, kokain, morfin, bazmorfin, sentetik kannabinoid ve türevleri, sentetik katinon ve türevleri, sentetik opioid ve türevleri veya amfetamin ve türevleri olması,
b) Üçüncü fıkradaki fiillerin; okul, yurt, hastane, kışla veya ibadethane gibi tedavi, eğitim, askerî ve sosyal amaçla toplu bulunulan bina ve tesisler ile bunların varsa çevre duvarı, tel örgü veya benzeri engel veya işaretlerle belirlenen sınırlarına iki yüz metreden yakın mesafe içindeki umumi veya umuma açık yerlerde işlenmesi,
hâlinde verilecek ceza yarı oranında artırılır.
Ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin eroin, kokain, morfin, bazmorfin, sentetik kannabinoid ve türevleri, sentetik katinon ve türevleri, sentetik opioid ve türevleri veya amfetamin ve türevleri olması ve üçüncü fıkrada belirtilen satmak, satışa arz etmek, başkalarına vermek, sevk etmek, nakletmek, depolamak, satın almak, kabul etmek, bulundurmak şeklinde sayılan seçimlik hareketlerin, okul, yurt, hastane, kışla veya ibadethane gibi tedavi, eğitim, askeri ve sosyal amaçlı toplu bulunulan bina ve tesisler ile bunların varsa çevre duvarı, tel örgü veya benzeri engel veya işaretlerle belirlenen sınırlarına iki yüz metreden yakın mesafe içindeki umumi veya umuma açık yerlerde işlenmesi, suçun daha ağır cezayı gerektiren nitelikli hali olarak düzenlenmiştir.
m.188/5:
(5) (Değişik: 18/6/2014 – 6545/66 md.) Yukarıdaki fıkralarda gösterilen suçların, üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında, suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde, verilecek ceza bir kat artırılır.
Yukarıdaki fıkralarda gösterilen suçlar, üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmişse verilecek ceza yarı oranında, suç işlemek için oluşturulmuş bir örgüt faaliyeti kapsamında işlenmişse verilecek ceza bir kat arttırılır denilmekle; suçu birlikte işleyen kişi sayısına veya suçu işleyen kişinin bu suçu bir örgüt faaliyeti kapsamında işlemesine göre verilecek ceza, kanun maddesinin bu suç için öngördüğü temel ceza arttırılmak suretiyle tayin edilecektir.
m.188/6:
(6) Üretimi resmi makamların iznine veya satışı yetkili tabip tarafından düzenlenen reçeteye bağlı olan ve uyuşturucu veya uyarıcı madde etkisi doğuran her türlü madde açısından da yukarıdaki fıkralar hükümleri uygulanır. (Ek cümle: 29/6/2005 – 5377/22 md.) Ancak, verilecek ceza yarısına kadar indirilebilir.
Üretimi resmi makamların iznine veya satışı yetkili tabip tarafından düzenlenen reçeteye bağlı olan ve uyuşturucu veya uyarıcı madde etkisi doğuran her türlü madde açısından da yukarıdaki fıkralarda belirtilen hükümler uygulanabilecektir. Ancak kanun maddesinin 6. Fıkrasında, verilecek cezanın yarıya kadar indirilebileceği söylenerek, bu suç için kanunda öngörülen temel cezadan daha hafif cezayı gerektiren nitelikli hal kapsama altına alınmıştır.
m.188/8:
(8) Bu maddede tanımlanan suçların tabip, diş tabibi, eczacı, kimyager, veteriner, sağlık memuru, laborant, ebe, hemşire, diş teknisyeni, hastabakıcı, sağlık hizmeti veren, kimyacılıkla veya ecza ticareti ile iştigal eden kişi tarafından işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
Kanun maddesinin 8. Fıkrasında ise failin niteliğine yani icra ettiği meslek veya sanatın icrası kapsamında ilgili suçu işlemesi halinde verilecek cezanın yarı oranında arttırılacağı belirtilmiş olup, bu suçu düzenleyen kanun maddesinin suç için öngörülen temel cezadan daha ağır ceza verilmesini gerektiren nitelikli hali kapsama altına alınmıştır.
SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ
Teşebbüs
Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçuna teşebbüs mümkündür. Fail, kanunda öngörülen seçimlik hareketleri gerçekleştirmek amacıyla elverişli icrai hareketlere başlayıp da elinde olmayan sebeplerle ilgili hareketleri gerçekleştiremezse suça teşebbüsten sorumlu tutulacaktır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken önemli nokta şudur; fail ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak, uyuşturucu veya uyarıcı maddeyi imal etmek ve sonrasında satışa sunmak istediği durumlarda, uyuşturucu veya uyarıcı maddenin üretimini gerçekleştirmiş ancak tam satışını yapacağı sırada örneğin bir polis baskını neticesinde yakalanmış ve ilgili satış fiilini gerçekleştirememişse, suçun işlenmiş sayılmasına yarayan fiillerden üretim yani "imal" kısmını tamamladığından teşebbüsten sorumlu tutulamayacaktır. Bu durumda suç tamamlanmış sayılacaktır.
İştirak
İştirak, bir suçu birden fazla kişinin birlikte, tam bir fikir ve eylem birliği içinde işleme kararının icrası kapsamında hareket etmesi durumunda gündeme gelecek olan ceza hukuku kurumudur. Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçuna iştirak mümkündür. İştirakin her türü bu suç için geçerlidir.
İçtima
Suçların içtimaı hükümlerinin gündeme gelebilmesi için, gerçekleştirilen fiil neticesinde birden fazla ceza kanunu hükmü ihlal edilmelidir. Fail, uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçuyla işlediği fiil neticesinde vücut vermiş olduğu suçlardan en ağırı ile cezalandırılır. Söz konusu suçun zincirleme şekilde işlenmesi mümkündür.
GÖREVLİ MAHKEME
Uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin imal ve ticareti suçunda failin gerçekleştirmiş olduğu fiilin ağırlığına göre kovuşturmanın yapılacağı mahkeme değişiklik gösterebilecektir. Basit uyuşturucu davaları da denen, yalnızca kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı maddeyi satın almak, bulundurmak, kabul etmek gibi hallerde görevli mahkeme asliye ceza mahkemeleri iken; uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin imal ve ticareti maksatlı fiillerde görevli mahkeme ağır ceza mahkemeleri olacaktır.
SORUŞTURMA USULÜ
Uyuşturucu veya uyarı madde imal ve ticareti suçunun takibi şikayete bağlı olmadığından soruşturulması re'sen yapılmaktadır. Savcılık ihbar suretiyle veya kendiliğinden ilgili suçu soruşturabilir. Savcılık, yeterli suç şüphesi ve şüpheli hakkında kovuşturma başlatılabilmesi için yeterli suç deliline ulaşırsa iddianame düzenleyecektir. Yeterli suç şüphesine ulaşılamaması durumunda iddianame düzenlenmeyerek, savcılık tarafından kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilecektir.
KOVUŞTURMA USULÜ
Savcılık tarafından hazırlanılan iddianamenin 15 gün içinde mahkemece kabulü ile birlikte kovuşturma aşaması başlar. Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçunu işleyen fail, uyuşturucu veya uyarıcı maddeyi kendisi kullanmak amacıyla satın almış veya bulundurmuş ise ilgili kovuşturma sürecini asliye ceza mahkemesi yürütür. Ancak fail, uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçunu, suç konusu uyuşturucu veya uyarıcı maddeyi imal etmek yani üretmek veya ticaretini yapmak suretiyle satışını yaptığı durumlarda, ilgili suçun kovuşturmasını yürütmekle görevli mahkeme ağır ceza mahkemeleridir.
UZLAŞMA
Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu, uzlaşma hükümlerine tabi suçlar arasında sayılmamıştır.
ETKİN PİŞMANLIK
Etkin pişmanlık hükümlerine 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 192. Maddesinde rastlanmaktadır.
Etkin pişmanlık
Madde 192- (1) Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçlarına iştirak etmiş olan kişi, resmi makamlar tarafından haber alınmadan önce, diğer suç ortaklarını ve uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin saklandığı veya imal edildiği yerleri merciine haber verirse, verilen bilginin suç ortaklarının yakalanmasını veya uyuşturucu veya uyarıcı maddenin ele geçirilmesini sağlaması halinde, hakkında cezaya hükmolunmaz.
(2) Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, kabul eden veya bulunduran kişi, resmi makamlar tarafından haber alınmadan önce, bu maddeyi kimden, nerede ve ne zaman temin ettiğini merciine haber vererek suçluların yakalanmalarını veya uyuşturucu veya uyarıcı maddenin ele geçirilmesini kolaylaştırırsa, hakkında cezaya hükmolunmaz.
(3) Bu suçlar haber alındıktan sonra gönüllü olarak, suçun meydana çıkmasına ve fail veya diğer suç ortaklarının yakalanmasına hizmet ve yardım eden kişi hakkında verilecek ceza, yardımın niteliğine göre dörtte birden yarısına kadarı indirilir.
(4) Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişi, hakkında kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmaktan dolayı soruşturma başlatılmadan önce resmi makamlara veya sağlık kuruluşlarına başvurarak tedavi ettirilmesini isterse, cezaya hükmolunmaz. (Ek cümle: 24/11/2016-6763/16 md.) Bu durumda kamu görevlileri ile sağlık mesleği mensuplarının 279 uncu ve 280 inci maddeler uyarınca suçu bildirme yükümlülüğü doğmaz.
Yukarıda belirtilen kanun maddesi hükümleri incelenecek olursa, kanun maddesinin ilk fıkrası, uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçuna iştirak eden kişi hakkında uygulanacak etkin pişmanlık hükümlerine değinmiştir. İlgili fıkra hükmüne göre, söz konusu suça iştirak eden kişi, uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin saklandığı veya imal edildiği yerleri gerekli mercilere haber verirse, verilen bilgi neticesinde suç ortaklarının yakalanması veya uyuşturucu ve uyarıcı maddelerin ele geçirilmesi sağlanmış olursa, suça iştirak eden kimse hakkında cezaya hükmolunmaz.
Yukarıda belirtilen kanun maddesinin ikinci fıkrası ise kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, söz konusu maddeyi kabul eden veya bulunduran kişi hakkında uygulanacak etkin pişmanlık hükümleri ile ilgilidir. Bahse konu fail, eğer ki uyuşturucu veya uyarıcı maddeyi temin ettiği kişi, zaman ve yer bakımından gerekli mercilere haber verip de, suçluların yakalanmasını veya söz konusu uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin ele geçirilmesini kolaylaştırırsa hakkında cezaya hükmolunmayacaktır.
Bu suçlar hakkında haber alındıktan ve hukuki süreç başladıktan sonra fail, gönüllü olarak suçun meydana çıkmasına ve diğer fail ve suç ortaklarının yakalanmasına hizmet eden, yardım eden kişi hakkında uygulanacak etkin pişmanlık hükümleri gereği, ilgili faile verilecek cezada yapmış olduğu yardımın niteliğine göre indirime gidilebilecektir.
Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçuna ilişkin etkin pişmanlık hükmünün son fıkrası, uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanmak amacıyla söz konusu maddeyi satın alan veya bulunduran kişi hakkında düzenlenmiştir. Uyuşturucu veya uyarıcı maddeyi kullanmak amacıyla satın alan veya bulunduran kişi, soruşturma aşaması başlamadan önce resmi makamlara veya sağlık kuruluşlarına başvurarak tedavi olma talebinde bulunursa bu kimse hakkında cezaya hükmolunmaz.
YARGITAY KARARLARI
Yargıtay 10. Ceza Dairesi
11.10.2013 tarih,
2012/13522 E. ve 2013/8959 K.
Yargıtay 10. Ceza Dairesi 11.10.2013tarihli kararında, “Sanık ile müştekinin aralarında arkadaşlık ilişkisinin bulunduğu, sanığın olay günü müşteki ile birlikte yanında getirmiş olduğu esrarlı sigarayı içtikleri, aynı sigarayı birlikte içmeleri nedeniyle temin etme kastının bulunmadığı gözetilmeden sanık hakkında ‘kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma’ yerine, ‘uyuşturucu madde ticareti yapma’ suçundan mahkumiyet hükmü kurulması” bozma gerekçesi yapılmıştır
Yargıtay 9. Ceza Dairesi
22.06.2016 tarih,
2015/6733 E. ve 2016/7261 K.
“suç tarihinde askerlik görevini ifa eden sanığın temin ettiği suça konu esrarı, hakkında kullanmak için uyuşturucu madde bulundurmak suçundan dava açılan … ve … ile birlikte içmekten ibaret eyleminin kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma’ suçunu oluşturduğu ve hukuki durumunun buna göre tayin ve takdiri gerektiği gözetilmeden suç vasfında yanılgıya düşülerek yazılı şekilde hüküm kurulması” gerekçesiyle uyuşturucu madde ticaretinden verilen kararın bozulmasına hükmetmiştir.
Yargıtay 10. Ceza Dairesi
2020/5492 E. 2020/6042 K.
Oluşa ve dosya içeriğine göre, suç tarihinde Karabük Eğitim ve AraştırmaHastanesine yarı baygın şekilde getirilen ve haklarında kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma suçundan yargılama yapılan sanıklar …. ve …’nın, …’ya ait evde bulundukları esnada eve sonradan gelen sanığın beraberinde kullanmak amacıyla getirdiği uyuşturucuyu birlikte kova yapmak suretiyle içtikleri ve temyiz dışı diğer sanıklar … ve …’nın hastaneye kaldırıldıkları olayda; sanığın sabit olan eyleminin temin ettiği bir miktar uyuşturucuyu …’ya ait evde diğer sanıklarla birlikte kullanmak olduğu ve beraberinde getirdiği uyuşturucu maddenin zilyetliğinin veya yararlanılmasının diğer sanıklara müstakilen devredilmemesi karşısında, sanığın eyleminin kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma suçunu oluşturduğu ve sanık hakkında ayrıca “kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma” suçundan hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verildiğide göz önüne alınarak, sanığın beraati yerine, yazılı şekilde mahkûmiyetine karar verilmesi,
Kanuna aykırı, sanık müdafiinin temyiz itirazları bu nedenle yerinde görülmüş olduğundan, hükmün BOZULMASINA, 21.10.2020 tarihinde oy birliği ile karar verildi.
