Tetikleyici Uyarısı/ Cinsel Saldırı
Bir kişi “hayır” dediğinde, gerçekten hayır demiş olur mu? Her geçen gün öğrendiğimiz ve hayatımıza entegre ettiğimiz kavramlara bugün önemli bir tanesini ekliyoruz. Son dönemlerde gündemde haklı sebeplerle yer edinmiş, ancak hala tam anlaşılmamış “rıza” kavramıyla birlikte, birçok kişide yeni pencereler açıldı, ve açılmaya devam ediyor. Cinsel eğitimin olmadığı toplumlarda rıza kavramıyla ilgili sıkıntılar yaşanıyor, bazı kesimler rıza ile yeni yeni tanışıyorken, “rıza inşası” (sexual coersion) kavramı hala uzak ve yabancı bir konu olarak havada asılı kalıyor. Peki nedir bu rıza inşası?
Kişinin rızası, özgür iradeye dayalıdır. Rıza inşası ise, kişinin rıza göstermediği durumlarda, hayır’ı evet’e çevirmek için kullanılan yöntemleri anlatır. Bu yöntemlerin fiziksel olmamasıyla birlikte, rıza inşası kişinin sınırlarının bulanıklaşmasına neden olabilen, tehlikeli bir mekanizmadır.
Yakın zamanda gittiğim bir kafede lise çağında iki gencin arka masamda dönen sohbetine kulak kabarttım. Gençlerden biri, partnerinden sürekli mahrem fotoğraflar istediğini, partnerinin fotoğraf yollamadığı taktirde de kavga çıkarttığını gülerek arkadaşına anlattı. Rıza inşası günden güne daha tehlikeli bir hal alıyor. Yaş grubu fark etmeksizin, birçok birey kendi davranışlarının, ya da uğradıkları şiddetin rıza inşası olduğunu bilmiyor.
Neler rıza inşası olabilir?
- Duygusal Manipülasyon
Farklı şekillerde kendini gösterebilir.
- Suçluluk Yükleme:
“Eğer beni sevseydin, bunu yapardın.”
“Bunu yapmazsan beni gerçekten istemediğini düşüneceğim.”
“Artık beni istemiyor musun?”
- Gaslighting (Gerçeği Çarpıtma):
“Sen çok abartıyorsun, herkes böyle yapıyor.”
“Bunu gerçekten istemediğini düşünüyorsan, kendine yalan söylüyorsun.”
- Sessiz Kalma / Duygusal Mesafe Koyma:
“Beni reddettiğin için çok kırıldım, seninle konuşmak istemiyorum.”
- Mağdur Rolü Oynamak:
“Seninle birlikte olmazsam kendimi kötü hissedeceğim.”
“Benim de ihtiyaçlarım var, beni görmezden geliyorsun.”
e. İlişkiyi Tehdit Etmek:
“Eğer bunu yapmazsan, başkasıyla olmayı düşünürüm.”
“Seninle birlikte olamıyorsam, bu ilişki yürümeyecek.”
Ayrılma veya aldatma tehdidi ile baskı kurmak.
- Sürekli baskı yapmak
Kişinin “Hayır” demesine rağmen sürekli cinsel ilişkiye girmek istemek rıza inşasıdır.
- Alkol ya da uyuşturucu kullanımı
Kişiyi alkol veya uyuşturucu kullanmaya zorlamak da rıza inşasıdır. Unutmayın, kişinin etki altındayken cinsel ilişkiye onay vermesi gerçek bir rıza değildir.
- Güç oyunları
Kişinin yaş farkı ya da güç dengesizliğini, otoritesini kullanarak cinsel ilişkiye girmek istemesi rıza inşasıdır. Öğretmen-öğrenci, işveren-çalışan, ev sahibi-kiracı, yaşlı-ergen, ünlü-hayran gibi dinamiklerde kişi kendini cinsel ilişkiye girmek zorunda hissedebilir.
“Kiranı geç ödeyebilirsin ama bana biraz yakınlık göstermen lazım.”
“Benim gibi biriyle olmak senin için büyük bir fırsat.”
“Kimse sana inanmaz, ama ben seni koruyabilirim.”
“Bu projeye seni dahil edebilirim ama biraz daha yakın olmamız gerekmez mi?”
- Romantik/Mahrem bir ortam yaratmak
Kişi doğrudan evet demesi için zorlanmasa da, ortam öyle ayarlanmıştır ki hayır demesi çok zor hale gelir. Sağlıklı rıza, herhangi bir manipülasyon veya baskı olmadan verilmelidir. Odayı loş ışıklar, mumlar ve romantik müzik, güllerle hazırlayıp, “Bu kadar uğraştım, lütfen beni hayal kırıklığına uğratma.” demek rıza inşası olabilir.
- Sohbeti Şekillendirmek
Cinsel ilişkiyle ilgili sürekli şakalar yapmak, konuyu cinselliğe getirmek ve önceki cinsel ilişkilerinden bahsederek kişiyi teşvik etmeye çalışmak rıza inşası olabilir.
“Daha önce bunu denemiştim, güzel olmuştu”
Cinsel zorlamaya yönelik riskin en yüksek olduğu gruplar arasında gençler, kadınlar ve LGBTQIA+ bireyler yer almaktadır. Rıza inşası yapan kişi sizi, ona “borçluymuşsunuz” gibi hissettirmeye çalışacaktır. Bunun yanı sıra, başka biri tarafından yapılabileceği gibi, kişi, kendi kendine de rıza inşası yapabilir ve kendini baskılayabilir.
Rıza inşası, fiziksel zorlama içermese bile psikolojik manipülasyonla kişinin sınırlarını aşındıran tehlikeli bir durumdur. Kendinizi anlama, ifade etme, açık iletişim kurabilme, ve sınırlarınızı belli etmekten korkmayın. Eğer böyle bir durum içindeyseniz güvendiğiniz birine konuşmaktan ve yardım istemekten çekinmeyin. Daha fazla bilgi almak isterseniz aşağıdaki linklere göz atabilirsiniz.
Cinsel Şiddetle Mücadele Derneği:
https://cinselsiddetlemucadele.org/2016/06/26/kavram-tartismalari-2-arzu-riza-ve-riza-insasi/
RAINN (Rape, Abuse & Incest National Network):
https://rainn.org/statistics/victims-sexual-violence
Kitap Önerisi:
- Cinsel Zorlama: Psikolojik ve Hukuki Yaklaşımlar (M. L. S. Harkness & C. D. Sumner)
- Tecavüz ve Cinsel Zorlama: Sosyolojik Bir Bakış Açısı (Mary P. Koss)
Video Önerisi:
Consent Tea: https://www.youtube.com/watch?v=pZwvrxVavnQ (Consent Tea)
