İHTİYATİ HACİZ

Genel Olarak

İhtiyati haciz, alacaklının alacak hakkını korumaya yönelik bir öngörülmüş bir tedbirdir. Borçlunun, borcunu ödememek adına alacaklıdan mallarını kaçırması ihtimaline karşı alacaklının tedbir alabilmesi imkanını sağlayan bir tedbir yöntemidir.

Borçlu kişi kimi zaman kötüniyetli bir şekilde borcunu ödemekten kurtulmak adına hileyle mal kaçırma girişiminde bulunmaktadır. İşte burada 2004 sayılı İcra İflas Kanunu'nda madde 257 ve devamında düzenlenmiş olan ihtiyati tedbir devreye girer. Bundan dolayı alacağı kambiyo senedi, (Çek, Senet) fatura, sözleşme gibi bir belgeye bağlı olan alacaklının, hileyle borcunu kaçırmaya kalkışan borçlulara karşı bu yola başvurma imkânı vardır. İhtiyati haciz, vadesi gelmiş borçların yanında, şartlarının oluşması halinde vadesi gelmemiş bir borçtan dolayı da istenebilir.

VADESİ GELMİŞ BORÇLARDA İHTİYATİ HACİZ

Vadesi gelmiş bir para borcu, rehinle temin ile güvence altına alınmamış ise alacaklı, borçlunun üzerine kayıtlı olan taşınır, taşınmaz malları veya üçüncü kişilerdeki alacaklarını ihtiyaten haczettirebilir. İstisna olarak çekte vade söz konusu olmadığından ötürü bankaya ibraz edilen çekin karşılığı yoksa ihtiyati haciz istenebilir.

Vadesi Gelmiş Borçlarda İhtiyati Haciz Şartları

1. Öncelikle talep konusunun para alacağı veya para olarak talep edilebilen alacak olması gereklidir.

İhtiyati Haciz ile İhtiyati Tedbir kavramlarını birbirinden ayıran en önemli fark: İhtiyati haczin para alacaklarında uygulanabilirken; ihtiyati tedbir para dışındaki hak ve alacaklar için uygulanabilir.

2- Alacağın rehinle teminat altına alınmamış olması gerekmektedir.

İlk paragrafta belirttiğimiz üzere ihtiyati haciz rehin ile teminat altına alınmamış borçlar için uygulanabilecektir. Ancak alacağın rehinle temin edilen kısmı aşan miktarı için ihtiyati haciz mümkün olup ayrıca Kanun’da düzenlenen hallerde alacak rehinle temin edilmiş olsa dahi ihtiyati haciz istenebilir. Özellikle en çok karşılaşılan kambiyo senetlerine ilişkin alacaklar, rehinle temin edilmiş olsa dahi ihtiyati haciz talep edilebilir.

3- Kural Olarak Para Alacağının Vadesi Gelmiş (Muaccel) Olmalıdır.

Bir para borcunun vadesi gelmiş yani muaccel olmuş olmasına rağmen ödenmediği durumlarda alacaklı alacağını garanti altına almak için ihtiyati haciz talebinde bulunabilir.

Kural olarak maddi hukuk alacaklıya borçludan alacağını istemek için ek bir edim yüklememişse aynı durum ihtiyati haciz talebinde bulunurken de gözetilmelidir.

VADESİ GELMEMİŞ BORÇLARDA İHTİYATİ HACİZ

Vadesi gelmiş olan borçlarda ihtiyati haciz talep etmek kuraldır. Ancak bazı durumlarda vadesi gelmemiş borçlarda da ihtiyati haciz yoluna gidilebileceği düzenlenmiştir. Şöyle ki:

Borçlunun muayyen yerleşim yeri yoksa,

Borçlu taahhütlerinden kurtulmak maksadıyla mallarını gizlemeğe, kaçırmağa
veya kendisi kaçmağa hazırlanır yahut kaçar ya da bu maksatla alacaklının haklarını ihlal eden hileli işlemlerde bulunursa bu durumlardan birisine dayanılarak ihtiyati haciz kararı alınabilir.

Saymış olduğumuz durumlardan birinin olması durumunda buna dayanılarak alınan ihtiyati haciz kararı, muaccel olmayan borcu muaccel hale getirir. Muacceliyet sadece borçlu bakımından sonuç doğuracak olup, kefil ve garanti verenlere yöneltilemeyecektir.

İHTİYATİ HACİZ İÇİN ALACAKLININ ÖDEMESİ GEREKEN TEMİNAT

Muaccel olmuş ve bir rehin ile teminat altına alınmamış olan para alacağı bir ilama bağlı değil ise ihtiyati haciz kararı kabul edilen alacaklıdan ileride haksız çıkması halinde borçlunun ve üçüncü kişilerin bu yüzden uğrayacakları zararları karşılamak için alacaklıdan hakimin uygun göreceği miktarda teminat yatırması istenir. Teminat yatırılmadığı takdirde ihtiyati haciz kararı verilemez. Tarafların tasarrufları ile teminat gösterme zorunluluğu ortadan kaldırılamaz

İHTİYATİ HACİZ KARARI NASIL ALINIR?

İhtiyati haciz kararı Asliye Hukuk Mahkemesi veya Asliye Ticaret Mahkemesinden talep edilir. Mahkeme, ihtiyati haciz kararını dosya üzerinden karara bağlar. İhtiyati haciz kararı teminat karşılığında verilir. İhtiyati haciz kararında teminat ne kadardır? İhtiyati haciz, yıldırım haczinde teminat alacağın %10-%15’i oranındadır. İcra takibi kesinleştikten sonra bu teminat alacaklıya iade edilir.

İHTİYATİ HACİZLİ MAL SATILABİLİR Mİ?

İcrai hacizlerde olduğu gibi ihtiyati hacizli mallar da satılabilir. Hacizli malın satılması haczin düşmesine sebebiyet vermez. Malın yeni maliki malı hacziyle beraber satın almış olur.


İHTİYATİ HACİZ KARARININ KABULU VEYA REDDİ HALİNDE HANGİ KANUN YOLLARINA BAŞVURULABİLİR?

1- İhtiyati Haciz Talebinin Kabulü Durumunda:

Borçlu: Borçlu mahkemenin yetkisine, ihtiyati haciz sebeplerine, teminata dayanarak haczin borçlunun huzurunda kabul edildiği hallerde haczin konduğu tarihte, borçlu bizatihi hazır olmadığı hallerde haciz tutanağının kendisine tebliğ edildiği andan itibaren 7 gün içinde ihtiyati haciz kararını veren mahkemeye itiraz edebilir.

Üçüncü Kişiler: Menfaati zarar gören üçüncü kişiler ise ihtiyati haciz sebepleri ile teminata dayanarak ihtiyati haczi öğrendikleri tarihten itibaren 7 gün içinde kararı veren mahkemeye itiraz edebilirler.

Yine burada da mahkeme dosya üzerinden inceleyip karar verir.

İtiraz Kabulü Üç Şekilde Olabilir: Mahkeme itirazı yerine görüp; yapılan itirazı kabul etmesi halinde somut olayın özelliklerine göre ihtiyati haciz kararının kaldırabilir, içeriğini değiştirebilir ya da teminat bedeli eksikse tamamlanmasına karar verebilir. Mahkeme itiraz nedenleri yerinde görmezse itirazı reddeder.

İtiraz sonucunda verilen karara karşı Bölge Adliye Mahkemesinde istinaf kanun yoluna başvurulabilir. İstinaf sonucu verilen karar kesin sonuç oluşturur.

ÖNEMLE BELİRTMEK İSTERİZKİ; KANUN YOLUNA BAŞVURULMASI İHTİYATİ HACZİN UYGULANMASINI DURDURMAYACAKTIR.

2- İhtiyati Haciz Talebinin Reddi Halinde: Alacaklı bu karara karşı Bölge Adliye Mahkemesi’ne başvurabilecektir.


BORÇLUNUN TEMİNAT İLE İHTİYATİ HACZİ KALDIRMASI MÜMKÜN MÜDÜR?

Borçlu teminat ile ihtiyati haczin kaldırılması talebini, eğer ihtiyati haciz sonrasında henüz icra takibi başlatılmamışsa ya da dava açılmadan veya açıldıktan sonra karar verilmişse ihtiyati haciz kararı veren mahkemeye, davanın açıldığı mahkemeye, icra takibi başlatılmışsa icra mahkemesine yöneltmelidir.

Gösterilen teminat karşılığında ihtiyati haczin kaldırılabilir.


İHTİYATİ HACİZ KARARININ YERİNE GETİRİLMESİ

İhtiyati haciz kararı verildikten sonra alacaklı bu kararın yerine getirilmesini icra dairesinden istemelidir. Alacaklı, ihtiyati haciz kararının verilmesi tarihinden başlayarak 10 gün içerisinde icra dairesine başvurarak ihtiyati haciz kararının yerine getirilmesini istemek zorundadır.  Aksi taktirde ihtiyati haciz kararı kendiliğinden kalkar.


İHTİYATİ HACZİN UYGULANMASINDA ALACAKLININ DİKKAT ETMESİ GEREKEN HUSUSLAR

Borçluya karşı dava açmadan veya icra takibi başlatmadan ihtiyati haciz kararı alan alacaklı, eğer haciz mahkeme huzurunda bizatihi ilan edilmişse bu tarihten; alacaklı mahkeme huzurunda değilse haciz tutanağının kendisine tebliğ edilmesinden itibaren 7 gün içerisinde icra takibi başlatmalı veya dava açmalıdır. Aksi takdirde bu sürelere uyulmaması nedeniyle ihtiyati haciz kararı kendiliğinden hükümsüz hale gelecektir.

Alacaklının 7 gün içerisinde icra takibi açması ancak gönderilen ödeme emrine borçlunun itiraz etmesi halinde, itiraz alacaklıya tebliğ edilir. Alacaklı tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içerisinde itirazın kaldırılmasını ya da genel mahkemeye başvurarak itirazın iptalini talep etmek zorundadır. İcra Hukuk mahkemesinde talebi reddedildiği takdirde kararın tebliğ ya da tefhimi tarihinden itibaren alacaklının 7 gün içinde dava açması gereklidir.

İcra takibinin kesinleşmesi halindeyse ihtiyati haciz kesin hacze dönüşür. Bu durumunda alacaklı ihtiyaten haczedeilen malın satış talep edilebilir.

Alacaklı eğer dava sırasında ihtiyati haciz talep etmişse iş bu davada verilen kararın tebliğinden itibaren 1 ay içerisinde icra takip talebinde bulunmalıdır.

Eğer alacaklı yukarıda sayılan süreleri geçirir  veya davasından yahut takip talebinden vazgeçerse dava dosyası kaldırılıp da bir ay içinde alacaklının talebiyle dava yenilenmezse veya alacaklı davasında haksız çıkarsa ihtiyati haciz hükümsüz kalır.

Alacaklı yukarıda belirtilen sürede gerekli işlemleri yaptığı takdirde ihtiyati haciz dava veya takip sonuna kadar devam eder.

İHTİYATİ HACİZDE BORUÇLUNUN UĞRADIĞI ZARARLARDAN KAYNAKLANAN TAZMİNAT DAVASI

Haksız yere ihtiyati haciz koyduran alacaklı, bu işlemlerden zarar gören borçluya karşı kusursuz sorumludur. Borçlunun bu hususta tazminat talep edebilmesi için şu şartların gerçekleşmiş olması gerekir:

1- Alacaklının talebi üzerine ihtiyati haciz kararının kural olarak icra edilmiş olması

2- Mahkemece verilen kararlar üzerine koydurulan ihtiyati haciz kararının haksız olduğunun ortaya çıkmış olması

3- Haksız olarak icra edilen ihtiyati haciz nedeniyle borçlunun aleyhine zarar doğmuş olması ve bu zararın ihtiyati hacizle arasındaki illiyet bağından kaynaklanması gerekmektedir.

Bu hallerde aleyhine haksız yer ihtiyati haciz kararı alınan borçlu genel mahkemelerde dava açabilir. Bu davaya ihtiyati haciz kararını veren mahkeme de bakabilir.

Tazminat talepleri yerinde görülürse bu zarar öncelikle alacaklının yatırmış olduğu teminattan tazmin edilmek üzere alacaklıdan alınıp borçluya ödenir.

KAYRA BOZKURT VE GİZEM GÜL UZUN