Kelebek etkisi günlük hayatımızda son zamanlarda daha sık duyduğumuz, okuduğumuz bir tanımlamadır. Tanımlama, Edward N. Lorenz’in kaos teorisine dayanmaktadır ve hava koşullar...
Kelebek etkisi günlük hayatımızda son zamanlarda daha sık duyduğumuz, okuduğumuz bir tanımlamadır. Tanımlama, Edward N. Lorenz’in kaos teorisine dayanmaktadır ve hava koşullarına ait olarak verdiği bir örnek ile ünlenmiştir. Bu örnek; “Amazon ormanlarında bir kelebeğin kanat çırpması, ABD’de fırtınaya neden olabilir.” şeklindedir.
Hepimizin bildiği bir gerçekte dünyanın artık çok küçük olduğu “küresel köy” olarak tanımlandığıdır. Dünyanın bir bölgesinde olan olaylar diğer tarafları da etkilemektedir. Bunun özellikle ekonomik alanda olduğunu görüyoruz. Dünyanın bir bölgesinde savaş olma olasılığı birçok ülkenin ekonomisini olumsuz olarak etkileyebiliyor veya Amerika merkez bankasının aldığı bir karar ile dünya borsaları düşebilmektedir. Benim gibi finans okur-yazarlığı olmayanların finans piyasalarında bu değişimi anlaması zaten pek beklenen bir durum değildir. Aklıma takılan bu kelebek etkisinin neden daha çok ekonomik olaylar söz konusu olduğunda ortaya çıktığıdır? Mültecileri taşıyan tekne battığı-batırıldığı ve yüzlerce mültecinin öldüğü zaman neden böyle bir etki ortaya çıkmıyor. ABD yada İsrail gönderdiği füzeler ile çocuklar ölünce “üzgünüz” açıklaması yapıyor ama kelebek etkisi yine olmuyor.
Ülkemizde olduğu gibi KHK ile binlerce kişi hukuksuz bir şekilde işinden ihraç edildiği zaman bırakın küresel olmasını ülke içinde bile kelebek etkisi olmuyor.
Ötekileri, dışlananları, katliamlara uğrayanları etkileyen bir kelebek yok mu?
Mavi kelebekler var.
Özellikle Bosna savaşında yaşanan katliamlar sonrası kurbanların toplu mezarlara gömüldüğü bilinmekteydi. Sevdiği birinin ölümü bir de beklenmeyen durum ise insanoğlu için en acı verici olaydır. Ancak bundan daha acı verici olayın sevdiği insanın kaybı (ona ne olduğunu bilmeme yaşıyor mu? öldü mü?) sorusu olduğu belirtilmektedir.
Aradan yıllar geçmesine rağmen yakınlarının ölüsüne bile ulaşamayanların baskıları sonrası birleşmiş milletler öncülüğünde başlatılan çalışmalarda toplu mezarların bazıları ortaya çıkarıldı. Ama orada ilginç bir şey görüldü. Toplu mezarların olduğu yerlerde çok sayıda mavi kelebek vardı. Bunun nedenini bilim insanları araştırıldığında toplu mezar olan alanlarda halk arasında yavşan otu olarak bilinen bitkinin çokça yetiştiği bunların çiçeklerine ise mavi kelebeklerin geldiği görüldü. Toplu mezarların aranması için yavşan otu ve mavi kelebeklerin çok olduğu yerlerden başlandı. Bulunan çok sayıda toplu mezarda yüzlerce hatta çok daha fazla sayıda ceset kalıntısına ulaşıldı ve kimliklendirme yapıldı. Böylece yakınlarını kaybedenler hiç olmazsa onlara bir mezar yaptıra bildiler. Belki bu durumu soykırıma uğrayanlar ve yakınları için bir kelebek etkisi kabul edebiliriz.
Finansal olaylar dışında da kelebek etkisinin olması için belki dünyamız yeterince “küçük” değil, belki de biraz daha küçülmesi gerekiyor. Ya özgürlükler, insan hakları, yaşam hakkı için küçülmeyi bekleyeceğiz ya da bunları talep edenlerin “ötekilerin” yerel ve küresel olarak örgütlenmesi ve uğradıkları haksızlıklara tepki göstererek kelebek etkisini yaratması gerekecek.
