SOSYOLOJİK AÇIDAN DÜNYANIN GELİŞİM SEYRİ…
Dünyanın sosyolojik gelişim seyri, toplumların karşılaştığı sosyal, siyasal, ekonomik, kültürel ve teknolojik dönüşümlerin izlerini taşır.
İnsanlık; tarihsel süreç içinde birçok evreyi geride bırakarak, kölelikten feodalizme, oradan sanayi devrimlerine, sosyalist sistem ve modern kapitalizme doğru bir yol almıştır.
Her biri, kendi içinde toplumsal yapıları, değerleri, normları ve ilişkileri yeniden şekillendirmiştir. Sosyal yapılar, insan davranışları, kurumlar ve toplumsal sınıflar sürekli bir değişim içindedir.
Sosyolojik açıdan, bu gelişim sürecini daha derinlemesine anlamak için, toplumların karşılaştıkları ekonomik ve teknolojik devrimlerin etkilerine bakmak gerekir. Örneğin, sanayi devrimi, kapitalizmin yükselmesi ve buna bağlı olarak iş gücü, işçi sınıfı ve ekonomik eşitsizliklerin büyümesi, toplumsal yapıları köklü bir şekilde değiştirmiştir.
Teknolojik gelişmeler ise, daha önce fiziksel yapıyla sınırlı olan insan etkileşimlerini, sanal ortamlar aracılığıyla küresel ölçekte bağlantılar kurabilme olanağını sunmuştur.
Günümüzde ise, dijitalleşme, yapay zeka, biyoteknoloji ve küreselleşme gibi faktörler, toplumsal yapıları yeniden şekillendiren önemli dönüşümlerle yol almaktadır.
İnsanların yaşam biçimleri, toplumsal ilişkileri, iş gücü yapıları ve kültürel değerleri giderek daha fazla teknolojiye bağlı biçimlenirken, aynı zamanda bireyselleşme ve toplumsal aidiyet duygusunun da zayıfladığı bir döneme girilmektedir.
Sosyolojik açıdan, geleceğe dair tahminlerde bulunmak zor olsa da dünya toplumlarının karşı karşıya olduğu birçok önemli sorun, gelişimin seyrini etkileyecek gibi görünüyor.
Küresel sermayenin yönlendirici algı operasyonları, Trump’ın ironi üreten siyasal efektleri, Ortadoğu’daki yeniden yapılanmalar, Ukrayna ve Rusya savaşında milyonlara yaklaşan ölümlerin kanıksanması, Çin – Amerika arasındaki alan kapma yarışı ve teknolojideki hızlı rekabet yeni sürecin belirsizliğini de gösteriyor.
Bu belirsizliğe rağmen; Sosyolojik açıdan dünyamızın gelişim seyri, çok yönlü bir değişim süreci olarak kendini gösterecek ve toplumsal yapılar, değerler ve ilişkiler hızla evrilecek, insanlık yine geçmişten dersler çıkaracaktır. İnsanlık; bu süreci nasıl yönlendireceğini ve toplumsal refahı nasıl sağlayacağını sorgulayarak çözümler geliştirmek durumundadır.
Dünyanın sosyolojik gelişim seyrinde karşılaşılan toplumsal sorunlara yönelik çözümler, öncelikli olarak hem bireylerin hem de toplumsal yapının eşitlik, adalet, özgürlük ve sürdürülebilirlik ilkeleri doğrultusunda dönüşmesini amaçlayan çok yönlü ve kapsamlı yaklaşımlar gerektirir.
Bu çözümler, genellikle toplumsal değişim, ekonomik yeniden yapılanma, kültürel yenilikler ve teknolojik yeniliklerin bir arada ele alınmasını içerir.
Gelir eşitsizliğini azaltmak ve daha adil bir servet dağılımı sağlamak için vergi politikaları, sosyal güvenlik ağları ve minimum yaşam standartlarını belirlemek önemlidir.
Kadınların toplumsal, ekonomik ve siyasal alanlarda eşit haklara sahip olmalarını sağlayacak reformlar yapılmalıdır. Bu konuda ciddi yenilikler getirilmelidir. Kadınların iş gücüne katılımını artırarak, ekonomik büyümeyi destekleyici önlemler mutlaka alınmalıdır.
İklim değişikliği, küresel bir kriz olarak toplumları etkileyen büyük bir tehdit oluşturuyor. Sera gazı emisyonlarını azaltacak ve yenilenebilir enerjiye geçişi hızlandıracak politikalar benimsenmelidir. Bunun yanı sıra, sürdürülebilir tarım, gıda üretimi ve atık yönetimi gibi alanlarda yeni çözümler geliştirilmelidir.
Küresel ekonomik sistemin, doğal kaynakları aşırı şekilde tüketmeden işlevini sürdürebilmesi için döngüsel ekonomi ve yeşil ekonomi gibi modeller benimsenmeli ve hayatın her alanına taşınmalıdır. Bu hem çevresel hem de ekonomik sürdürülebilirlik sağlar.
Yapay zeka, robotik ve otomasyonun yükselmesiyle birlikte iş gücünde büyük bir dönüşüm yaşanacak. Bu dönüşüm, iş gücünü geleceğe hazırlamak için beceri geliştirme ve yeniden eğitim programlarının yaygınlaştırılmasını gerektiriyor. İnsanların dijital beceriler kazanması, yeni iş fırsatlarını değerlendirebilmelerini sağlayacaktır.
Teknolojik yeniliklerin; sağlık, eğitim, ulaşım ve kamu hizmetleri gibi toplumsal faydayı artırabilecek alanlarda kullanılması, kentlerin buna göre planlanarak fiziki altyapının iyileştirilmesi toplumların genel refah seviyesini artırabilir. Örneğin, sağlık hizmetlerinin dijitalleşmesi, daha hızlı ve etkili tedavi süreçlerini sağlayabilir.
Kültürel çeşitliliği, toplumların zenginliği olarak görmek ve bu çeşitliliği geliştirmek, sosyal barışı sağlayabilir. İyilik, sevgi, erdem, ahlak, empati değerlerini yaşamın her alanına taşıyarak gelişen teknoloji ve bireyselliğe karşı toplumsal kabulün yaşatılması da büyük önem taşımaktadır. Toplumların güçlü sosyal ağlar kurabilmesi, güven inşa edebilmesi ve aidiyet duygusunu yeniden canlandırabilmesi için sosyal projeler ve topluluk odaklı çalışmalar desteklenmelidir.
Yapay zekanın toplumsal hayatta nasıl kullanılacağı, insan hakları ve etik açısından büyük bir öneme sahiptir. Yeni teknolojilerle birlikte ortaya çıkacak etik sorunlara karşı, yapay zekanın toplumsal yararını en üst düzeye çıkaracak kurallar ve düzenlemeler oluşturulmalıdır.
Dünyanın gelişim sürecinde ortaya çıkacak sosyal sorunlara çözüm arayışı, tüm bu alanlarda yapılacak yenilikçi ve bütüncül reformlarla mümkündür. Bu çözümler, sadece toplumların refahını artırmakla kalmayacak, aynı zamanda küresel bağları güçlendirerek daha adil, sürdürülebilir ve huzurlu bir dünya yaratılmasına olanak tanıyacaktır.
Akıl, mantık ve bilim ekseninde yol almazsak, bu belirsizliğin içinde nereye savrulacağımızı da kestiremeyiz…
Bedrettin Gündeş Sosyolog / Yazar
