SOSYAL MEDYADA HAKARET SUÇU
GENEL OLARAK
Sosyal medyada hakaret suçunu anlatacağımız bu makalemize öncelikle hakaret suçunun tanımını yaparak başlayalım. Hakaret suçu Türk Ceza Kanunu'nda "Şerefe Karşı İşlenen Suçlar" kısmında Madde 125'te şöyle ifade edilmiştir. "Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.
Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir." şeklinde açıklanmıştır. Hakaretin sosyal medyada gerçekleşmesi durumu aynı kanunun 2. Fıkrasında "Fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi
halinde, yukarıdaki fıkrada belirtilen cezaya hükmolunur. " şeklindedir.
Sosyal medyada hakaret suçu, söz ve davranışlarla kişinin rencide edilmesi veya değersizleştirilmesi şeklinde ya da belirli somut bir durum veya olguyla alakalı kişiyi lekeleme şeklinde görülebilmektedir.
Örneğin kişiye sosyal medya üzerinden "mal" demek birinci durumda, "sen hırsızsın" demek ikinci durumda bahsettiğimiz şekilde hakaret suçunun oluşmasına neden olacaktır.
Hakaret suçunda cezayı arttıran haller
Hakaret suçunun;
a) Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı,
b) Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı,
c) Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle, İşlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz.
d) Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda biri oranında artırılır.
e) Kurul hâlinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi hâlinde suç, kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Ancak, bu durumda zincirleme suça ilişkin madde hükümleri uygulanır.
SOSYAL MEDYADA HAKARET SUÇUNUN GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ
1- Yorum, Gönderi, Paylaşım, Fotoğraf, Tweet vb. yollarla meydana gelen hakaret suçu
Sosyal medya üzerinden işlenebilen hakaret suçlarının kanunda tek tek sayılması imkansız olup kısaca suçun oluşması için maddi unsurunun yani sosyal medyada yapılacak hareketin, kişinin onur, şeref, haysiyet gibi değerlerinin somut bir fiil veya olgu ile isnat edilmesi veya sövme yoluyla kişilerin onur, şeref, saygınlık, haysiyetine hakaret edilmesidir.
Sosyal medya üzerinden ileti göndererek, yorum yaparak veya Twitter üzerinden "tweet" atılarak "mal, salak, geri zekalı, aptal, hayvan" gibi sözler sarf etmenin hakaret suçu oluşturacağı oldukça sarihtir.
Yine sosyal medya üzerinden paylaşılan resimler, yapılan bazı olumsuz yorumlar, eleştiri seviyesinden çıkıp, hakaret suçunu oluşturacaktır. Örneğin, bir siyaset adamının herhangi bir yerdeki konuşmasındaki hatasını gönderi olarak hazırlayıp, "sakat, özürlü" gibi yorumlar yapılması hakaret suçunu oluşturacaktır.
Hakaret suçunun günlük hayatta olduğu gibi sosyal medyada da bir kişinin ispat edilen davranışıyla ilgili olarak yapılan yorumlar hakaret suçunu oluşturmaz. Örneğin sosyal medya taciz suçu işlediği ispat edilen bir kişiye yönelik "sen zamanında Ali'yi de taciz ettin" demek hakaret suçunu oluşturmazken daha sonrasında yine aynı kişiye yönelik "sen tacizcisin" demek hakaret suçunu oluşturur.
Hakaret fiilinin, kaba ve nezaketsiz sözler ile karıştırılmaması gerekir. Örneğin sosyal medya üzerinden bir kişiye "saygısız, defol, yalancı, terbiyesiz, edepsiz vb." gibi sözler hakaret suçunu oluşturmayacaktır.
Dilekçe hakkı ve eleştiri, basının haber yayımlama hakkı, iddia ve savunma dokunulmazlığı kapsamında internetten veya sosyal medya üzerinden söylenen söz ve yapılan davranışlar hakaret suçunu oluşturmaz.
Yine aynı şekilde beddua niteliğinde olan söylemlerde de hakaret suçu vücut bulmayacaktır. Örneğin, "Allah belanı versin, Allah cezanı versin, Allah seni bildiği gibi yapsın, İnşallah cehenneme gidersin vb." gibi beddualar hakaret suçu olarak sayılmayacaktır.
İnternet üzerinden hakaret suçunu oluşturacak fiiller, genelde sözle işlenmiş şekilde karşımıza çıksa da şekil, fotoğraf üzerinden de ortaya çıkabilmektedir. Örneğin bir eşek fotoğrafı paylaşıp, "Hüseyin bu sensin" demek hakaret suçunu oluşturacaktır.
2- İleti olarak kabul edilen iletişim vasıtaları aracılığıyla meydana gelen hakaret suçu
İleti olarak kabul edilen iletişim vasıtaları şunlardır:
Mektup,
E-mail(e-posta),
Cep Telefonula SMS,
Telefon Konuşmaları,
Instagram, Twitter, Facebook vb. Sosyal medya hesaplarından kişiye direk mesaj (DM) şeklinde gönderilen mesajlar
WhatsApp, Telegram mesajları,
WhatsApp, Telegram, Instagram özel gruplarına gönderilen mesajlar, kanun koyucu tarafından ileti olarak kabul edilmiştir.
Kanun koyucu, ileti yoluyla gönderilen mesajlarda hakaret edilmesini suç olarak kabul etmiştir. İleti yoluyla yapılan hakaretlerinde cezası suçun basit halindeki cezayla aynı olmasına karşın burada dikkat edilecek husus şudur: İleti yoluyla yapılan hakaret, huzurda hakaret suçuna mı yoksa gıyapta hakaret suçuna mı ilişkin olacaktır?
Hakaret suçunun huzurda işlenmesindeki koşul, fiil icra edilirken failin, mağduru hedef alması veya mağdurun hakaret fiilini öğrenmesini istemesi şarttır. Suç, failin iletiyi başka birisine gönderip, mağdurun bunu tesadüfen öğrenmesi şeklinde oluşursa huzurda hakaret suçu unsurları meydana gelmemekle birlikte Gıyapta Hakaret suçu olarak sayılabilmesi içinde bu iletinin en az üç kişiye gönderilmesi veya en az üç kişinin bulunduğu ortak bir gruba gönderilmesi gerekmektedir. İleti yoluyla işlenen hakaret suçunun cezası da yine suçun basit halinde olduğu gibi üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezasıdır.
Hakaret - Eleştiri Arasındaki Çizgi
Bazı durumlarda, kamuoyu tarafından yaptıkları meslekler nedeniyle tanınan kişilere internetten yönetilen eleştiriler, normal insanlara yöneltilenlerden daha ağır olmasına rağmen hakaret suçu teşkil etmeyip, eleştiri olarak kabul edilecektir. Tanınan kişilere; futbolcular, sanatçılar, politikacılar örnek gösterilebilir. Bu kişilerin eleştirilere katlanma yükümlülüğünün diğer insanlara göre daha fazla olacağı için hakaret suçunun oluşması daha spesifiktir. Örneğin Bir siyasetçiye, “senden bu memlekete hayır gelmez, tüm memleketi kuruttun, bitirdin” demek ancak ağır eleştiri olarak nitelenebilir, ama hakaret değildir.
Haksız fiil nedeniyle veya karşılıklı hakaret
TCK m. 129'a göre "Hakaret suçunun haksız bir fiile tepki olarak işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir. Bu suçun, kasten yaralama suçuna tepki olarak işlenmesi halinde, kişiye ceza verilmez." denilmiştir. Kısaca hakaret suçu kişinin uğradığı haksız bir fiile karşı tepki olarak verilmişse, hakim cezayı üçte birine kadar indirebileceği gibi, kişiye ceza vermekten de vazgeçebilir. Bunun takdiri somut olayın özelliklerine göre hakim tarafından verilecektir. Yalnızca hakaret suçunun, kasten yaralama suçuna tepki olarak işlenmesi halinde, kişiye ceza verilmez şeklindedir.
Yine hakaret suçunun karşılıklı olarak işlenmesi halinde, olayın mahiyetine göre, taraflardan her ikisi veya biri hakkında verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir.
Bunun da takdiri somut olayın özelliklerine göre hakim tarafından belirlenecektir.
Kişinin hatırasına hakaret
Bir kimsenin öldükten sonra hatırasına en az üç kişiyle ihtilat ederek hakaret eden kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Ceza, hakaretin alenen işlenmesi halinde, altıda biri oranında artırılır. Bir ölünün kısmen veya tamamen ceset veya kemiklerini alan veya ceset veya
kemikler hakkında tahkir edici fiillerde bulunan kişi de, kişinin hatırasına hakaret etmiş sayılıp, kişi üç aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Sosyal Medya Üzerinden Hakaret Suçu Şikayet ve Zamanaşımı Süreleri
Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen hariç; hakaret suçunun soruşturulması ve kovuşturulması, mağdurun şikayetine bağlıdır. Mağdur, şikayet etmeden önce ölürse, veya suç ölmüş olan kişinin hatırasına karşı işlenmiş ise; ölenin ikinci dereceye kadar üstsoy ve altsoyu, eş veya kardeşleri tarafından şikayette bulunulabilir.
Sosyal medya üzerinden hakaret suçunun temel şekli yukarıda da bahsettiğimiz üzere şikayete bağlı suçlar kategorisinde yer almaktadır. Hakarete uğrayan taraf (mağdur) hakaret edeni ve hakareti öğrendiği tarihten itibaren 6 ay içinde şikayet hakkını kullanmak zorundadır. Şayet kullanmaz ise şikayet hakkını kaybetmektedir. Mağdur şikayet hakkını en geç dava zamanaşımı süresi içerisinde kullanmalıdır.
Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen hakaret suçları şikayete tabi olmayıp, herhangi bir şikayet süresi öngörülmemiştir. Hakaret suçu öğrenildiği andan itibaren cumhuriyet savcılığı tarafından re'sen soruşturma açılır.
7- Uzlaştırma ve Görevli Mahkeme
Kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret suçu hariç, tüm hakaret suçları (TCK m.125), taraflar arasında uzlaştırma prosedürü uygulanmasını gerektiren suçlardandır. Uzlaşma kapsamında olan suçlarda, gerek soruşturma gerekse kovuşturma aşamasında öncelikle uzlaştırma prosedürünün uygulanması, uzlaşma sağlanmazsa soruşturmaya veya kovuşturmaya devam edilmesi gerekmektedir.
Hakaret suçları nedeniyle yapılan yargılamalar Asliye Ceza Mahkemeleri tarafından yerine getirilir.
8- Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması, Hapis Cezanın, Adli Para Cezasına Çevrilmesi veya Cezanın Ertelenmesi Hususları ,
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı ilk defa suç işlemiş ya da bir şekilde suça karışmış kişilere verilen ikinci bir şans gibidir. Sanığın 5 yıl boyunca gözlemlenmesi ve sanık hakkında verilen hükmün bu süre boyunca hiçbir sonuç doğurmaması, 5 yıllık süreçte sanığın herhangi bir suç işlememesi hallerinde hakkındaki davanın düşmesi olarak açıklanabilir. HAGB kararında en önemli ön koşul mağdurun uğradığı zararın tazminidir. Sosyal medyada hakaret suçunda mağdurun uğradığı herhangi bir zarar da bulunmadığından dolayı, sosyal medyada hakaret suçunda HAGB hükümleri uygulanmayacaktır.
Adli para cezası Türk Ceza Kanununda yer alan suçların işlenmesi halinde uygulanan müeyyidelerden biridir. Türk Ceza Kanununda yer alan suçların işlenmesi halinde hapis cezası ve adli para cezası yaptırımları birlikte veya ayrı ayrı uygulanabilir. Adli para ceza Türk Ceza Kanununun 52. maddesinde düzenlenmiştir. Sosyal medyada hakaret suçundan dolayı sanık hakkında ceza mahkemesi tarafından doğrudan adli para cezasına hükmedilebilir.
Cezanın ertelenmesi, işlenen suçtan dolayı mahkemenin vermiş olduğu hapis cezasına mahkûm olan kişinin cezasının yerine getirilmesinin belirli bir süre için ertelenmesidir. Erteleme için öncelikle kişi, işlemiş olduğu suçtan dolayı 2 yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm edilmiş olmalıdır. Cezanın ertelenmesi, mahkeme tarafından belirlenen cezanın cezaevinde infaz edilmesinden şartlı olarak vazgeçilmesidir. İnternet ve sosyal medya youyla hakaret suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezasının ertelenmesi de mümkündür.
SOSYAL MEDYADA HAKARET SUÇUNA İLİŞKİN BAZI YARGITAY KARARLARI
1- Hakaret Suçunda Aleniyet Unsurunun Araştırılması
Sosyal medya paylaşım sitesi olan Twitter’da gerçekleştirilen hakaret eyleminde aleniyet unsurunun oluşup oluşmadığı tartışılmadan hüküm kurulması bozma nedenidir (Y18CD-K.2019/4842).
Sanığın “Facebook” isimli sosyal paylaşım sitesinde bulunan hesabından mesaj yoluyla katılana hakaret etmesi biçiminde gerçekleşen eyleminde aleniyet unsurunun ne şekilde oluştuğu sanığın paylaşımlarının herkes tarafından görülüp görülemeyeceği açıklanıp tartışılmadan, yetersiz gerekçeyle TCK’nın 125/4. maddesinin uygulanması, bozma nedenidir (Y18CD-K.2019/11905).
2- Facebook’tan Hakaret Suçu Nasıl İspatlanır?
Sanığın aşamalarda Facebook üzerinden mesajları kendisinin paylaşmadığını savunması karşısında, dosya kapsamına göre suça konu Facebook hesabında paylaşıldığı kabul edilen hakaret içerikli mesajların, sadece şikayet dilekçesi ekindeki “siyah beyaz ekran çıktısı”na dayanılarak varlığının kabul edildiği somut olayda, Facebook isimli sosyal paylaşım sitesinde, şikayet dilekçesi ve dayanağı ekindeki mesajların paylaşılıp paylaşılmadığının tespit edilmesi, mesajların varlığının tespit edilmesi halinde suça konu paylaşımların yapıldığı Facebook hesabının kime ait olduğunun tespiti için, sosyal paylaşım sitesinin yer sağlayıcısı olan şirketten, tespit edilen mesajların ne zaman ve hangi IP numaralarından geldiğinin sorulması, daha sonra da tespit edilecek IP numaralarının kime ait olduğu araştırılarak sonucuna göre sanığın hukuki durumunun belirlenmesi gerekirken, eksik incelemeyle hüküm kurulması, bozma nedenidir (Yargıtay 18. Ceza Dairesi- Karar:2019/936).
3- Twitter Paylaşımıyla Hakaret Suçu İçeren Sözler
Sanığın, Twitter isimli sosyal paylaşım sitesinde milletvekili olan katılana hitaben yazdığı “sayın vekilim@…. … ve … gibi insan müsveddelerinin de sizin ile aynı sıfata sahip olmaları ne iğrenç” şeklindeki sözlerinin, muhatabın onur, şeref ve saygınlığını rencide edecek nitelikte olduğu ve hakaret suçunu oluşturduğu gözetilmeden, yasal ve yerinde olmayan gerekçeyle beraat kararı verilmesi, bozma nedenidir (Yargıtay 18. Ceza Dairesi – Karar : 2019/1839).
4- Sanığın Twitter’e Girip Girmediğinin Araştırılması
Sanığın, internete giriş yaptığı bilgisayar üzerinde bilirkişi incelemesi yapılarak Twitter adresine suç tarihlerinde girip girmediği ve iddianameye konu olanlar dışında paylaşım yapıp yapmadığı tespit edilip, sonucuna göre hukuki durumunun belirlenmesi gerekirken eksik inceleme ve yetersiz gerekçeyle hüküm kurulması, bozma nedenidir (Yargıtay 18. Ceza Dairesi – Karar : 2018/7369).
5- Retweet Yoluyla Hakaret Suçu İçeren Paylaşımlar
İstem yazısında; “5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 160. maddesinde yer alan “Cumhuriyet Savcısı, ihbar veya başka bir suretle bir suçun işlendiği izlenimini veren bir hâli öğrenir öğrenmez kamu davasını açmaya yer olup olmadığına karar vermek üzere hemen işin gerçeğini araştırmaya başlar. Cumhuriyet Savcısı, maddî gerçeğin araştırılması ve adil bir yargılamanın yapılabilmesi için, emrindeki adlî kolluk görevlileri marifetiyle, şüphelinin lehine ve aleyhine olan delilleri toplayarak muhafaza altına almakla ve şüphelinin haklarını korumakla yükümlüdür.” şeklindeki düzenleme karşısında, Cumhuriyet Savcısının soruşturma yapmak zorunda olduğu, dosya kapsamına göre müştekinin şikayet dilekçesinde şüphelinin twitter isimli sosyal medya hesabında @… kullanıcı adıyla kayıtlı olduğunu ve kendisine karşı önceden de aynı şekilde sosyal medyadan hakarette bulunması sebebiyle şikayetçi olduğundan aralarında husumet bulunduğunu, bu duruma rağmen şüphelinin değişik tarihlerde başka kullanıcılar tarafından paylaşılan ve şahsına yönelik hakaret içeren paylaşımları retweet etmek suretiyle sayfasında paylaşarak hakaret ettiğini, şüpheliden şikayetçi olduğunu beyan ettiği ve şikayet üzerine Ankara Cumhuriyet Başsavcılığınca yapılan soruşturma sırasında, şüphelinin alınan savunmasında adı geçen hesabın kendisi tarafından kullanıldığını, iddia konusu paylaşımları kendisinin yapmadığını, bilgi amacıyla sayfasında retweet etmek suretiyle paylaştığını ifade ettiği görülmekle; suça konu paylaşımların müştekiye hitaben yazılmış “pislik, namert, edepsiz, yalancı, silah kaçakçısı, çirkef, imansız, izzetsiz, rüşvetçi, salyasını akıtan, şerefsiz..” şeklinde hakaret sayılabilecek sözler içeren paylaşımlar olması, bu paylaşımların şüpheli tarafından retweet edildiğinin savunmada kabul edilmesi ve taraflar arasında önceden görülen kamu davasının bulunması hep birlikte değerlendirildiğinde, şüphelinin üzerine atılı suçu işlediğine dair yeterli delil ve şüphenin elde edildiği gözetilerek itirazın kabulüne karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde reddine karar verilmesinde isabet görülmemiştir. ” denilmektedir.
İncelenen dosyada, şüphelinin ad ve soyadının yazılı olduğu @… kullanıcı adlı twitter hesabından müştekiden bahsedilerek paylaşımlar (retweetler) yapıldığının anlaşılması karşısında; CMK’nın 170/2. maddesi uyarınca dosyadaki mevcut delillerin şüpheli hakkında hakaret suçunun işlendiği hususunda iddianame düzenlenebilmesi için yeterli şüphe oluşturduğu açıktır. Şüphelinin eyleminin sübut bulup bulmadığı hususu, tüm kanıtların, mahkemece birlikte tartışılıp değerlendirilmesi sonucu belirlenmesi gerekmektedir. Yapılan açıklamalara göre, şüpheli hakkında kovuşturmaya yer olmadığına ilişkin karar ve bu karara itiraz sonucunda verilen itirazın reddine dair mercii kararı hukuka aykırıdır (Yargıtay 18. Ceza Dairesi - Karar : 2019/1445).
6-Başkasının Tweetine Retweet Yapmak da Hakaret Suçudur
Sanığın, twitter adlı sosyal paylaşım sitesinde diğer sanık tarafından paylaşılan tweeti retweetlediğinin, kendi ikrarı ile de sabit olması karşısında, kamu görevlisine görevinden dolayı zincirleme şekilde hakaret suçunun unsurları itibariyle oluştuğu gözetilmeden, sanığın mahkumiyeti yerine beraat kararı verilmesi, bozma nedenidir (Yargıtay 18. Ceza Dairesi 2015/10377 E. , 2015/12777 K.).
