Af kavramı genel af ve özel af olmak üzere iki farklı başlık altında incelenebilir.
AF; Suçun hukuki neticelerini etkileyen bir durumdur. Türk yargı sisteminde af hakkında farklı düzenlemelere yer verilmiştir. Af kavramı genel af ve özel af olmak üzere iki farklı başlık altında incelenebilir. Af çıkarma yetkisi Türk hukukuna göre iki farklı mercie tanınmıştır. Af çıkarma yetkisi anayasa ile TBMM’ye verilmiştir. Cumhurbaşkanı da anayasayla verilen yetkiye göre af çıkarabilir. Genel af ve özel af; kanunun yetki verdiği şekilde gerçekleştirilmektedir.
Af kararı, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından üye tam sayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile çıkarılabilir. Genel af Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri tarafından verilirken özel af hem bu üyeler tarafından verilebilir hem de Cumhurbaşkanı kararı ile verilebilir. ( Anayasa madde 87: “…Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilânına karar vermek… )“
Anayasa kapsamına göre genel aftan yararlanamayacak olan tek suç orman suçlarıdır. Ormanlara karşı işlenen suçlar için af çıkarılamamaktadır. ( Anayasa Madde 169: Ormanlara zarar verebilecek hiçbir faaliyet ve eyleme müsaade edilemez. Ormanların tahrip edilmesine yol açan siyasi propaganda yapılamaz; münhasıran orman suçları için genel ve özel af çıkarılamaz. ) Ormanları yakmak, ormanı yok etmek veya daraltmak amacıyla işlenen suçlar genel ve özel af kapsamına alınamaz.
Genel Af ve Özel Af kavramı Anayasa ve Ceza Hukuku kapsamında değerlendirilen bir kavramdır. Genel af ve özel affın etkileri birbirinden farklıdır. Genel af ve özel af 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda 65. Madde de düzenlenmiştir.
Kısaca Genel Af; kamu davasını düşürür ve hükmolunan cezaları bütün neticeleri ile birlikte ortadan kaldırır. Bir suç tüm neticeleri ile ortadan kalkıyorsa genel af’ tır. Genel af; hem hapis cezaları hem de adli para cezaları hakkında uygulanabilir. Özel af sadece hapis cezaları hakkında uygulanabilir.
Özel Af da genel aftan farklı olarak hapis cezasının infaz kurumunda çektirilmesine son verilebilir veya infaz kurumunda çektirilecek süresi kısaltılabilir ya da adlî para cezasına çevrilebilir. Özel af, genel aftan farklı olarak ceza mahkumiyetinin hukuki sonuçlarını ortadan kaldırmaz. Özel af, bir grup insanı etkileyecek şekilde düzenlenebileceği gibi bir kişiye özgü olarak da düzenlenebilir.
GENEL AFFIN HUKUKİ SONUÇLARI
Genel affın ortaya çıkardığı başlıca hukuki sonuçlar:
- Af kapsamında savcılık soruşturmaları için takipsizlik kararı verilir.
- Memurlar için mahkumiyet kapsamında verilen disiplin cezaları ortadan kalkar.
- Adli sicil kaydından affa uğrayan tüm suçlar çıkarılır.
- Kesinleşen mahkûmiyetler tamamen ortadan kalkar.
- Ceza mahkemelerinde görülen davalar düşer (kamu davaları).
Genel af halinde; soruşturma yürütülen ve henüz dava açılmayan soruşturmalarla ilgili dava açılmaz. Haklarında hüküm verilip henüz kesinleşmeyenler ve davası açılıp mahkemesi devam edenler hakkında davanın düşmesine karar verilir. Haklarındaki hüküm kesinleşip henüz infaza başlanmayanlar ile ilgili cezalar infaz edilmez. İnfaz edilmekte olanlar derhal serbest bırakılır. Genel af halinde adli sicil kaydı silinir.
ÖZEL AFFIN HUKUKİ SONUÇLARI
Özel aftan yararlanabilmek için ortada mutlaka bir ceza mahkumiyeti olmalıdır. Özel af ceza mahkumiyetini ortadan kaldırmaz, sadece cezanın infaz süresini veya infaz biçimini etkiler. Genellikle Özel Af kapsamında hukuki olarak üç farklı sonuçtan bahsetmek mümkündür. Buna göre:
- Suçun cezaevinde infazının sona erdirilmesi,
- Cezanın infaz süresinin azaltılması,
- Hapis cezasının para cezasına dönüştürülmesi.
Özel affa uğramış kişi, tekrar suç işlerse hakkında tekkerrür hükümleri uygulanır.
